25 Απριλίου 2015 at 07:55

Η γενοκτονία των Αρμενίων

Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης

Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τη χρονιά που οι νεότουρκοι, φαινομενικά φιλελεύθεροι αλλά στην πράξη ακραίοι σοβινιστές, προχώρησαν σε μια σειρά από πράξεις για να απαλλάξουν την επικράτεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας από την πολυάριθμη αρμενική χριστιανική μειονότητα.

Mehmet Talat Pasha, δολοφονήθηκε από Αρμένιο το 1921

Οι Αρμένιοι είναι λαός ινδοευρωπαϊκός. Τον 7^ο αι. π.Χ. ήταν εγκατεστημένοι στη λίμνη Βαν και μετά απλώνονται στην περιοχή του Ερζερούμ βόρεια και στο Αραράτ. Κατακτήθηκαν από διάφορες εθνότητες όπως Πέρσες, Μακεδόνες με τον Μ. Αλέξανδρο, Σελευκίδες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σελτζούκοι Τούρκοι, Μογγόλοι και Οθωμανοί Τούρκοι. Τον 19^ο αι. με τη συνθήκη της Αδριανούπολης ένα μέρος της Αρμενίας το παίρνουν οι Ρώσοι. Η συνθήκη των Σεβρών, λίγα χρόνια μετά, αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Αρμενίας, αλλά τελικά το 1922 μοιράζεται η χώρα μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Το 1991 με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αναγνωρίζεται ένα κομμάτι ως Δημοκρατία της Αρμενίας.

Όλα ξεκίνησαν το 1913 όταν τον έλεγχο της κυβέρνησης στην οθωμανική Τουρκία απέκτησαν οι επικεφαλής της υπερεθνικιστικής πτέρυγας του κόμματος Ένωση και Πρόοδος. Την τριανδρία αποτελούσαν ο υπουργός Πολέμου Εμβέρ, ο υπουργός Εσωτερικών Ταλαάτ και ο υπουργός των Ναυτικών Τζεμάλ. Τον Φεβρουάριο του 1914 συμφώνησαν οι Αρμένιοι με τους Οθωμανούς, με παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων, η Τραπεζούντα με 6 αρμενικές επαρχίες να αποκτήσουν τοπική αυτονομία.

Όμως το 1914 έχουμε την έκρηξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Ενώ οι Αρμένιοι παρότρυναν τους νεότουρκους να τηρήσουν ουδέτερη στάση, η γερμανόφιλη πτέρυγα των νεότουρκων υπέγραψε μυστική συμφωνία τον Αύγουστο του 1914 με τους Γερμανούς. Ο πόλεμος έδωσε την αφορμή στους Τούρκους να μετατρέψουν τους Αρμένιους σε αποδιοπομπαίους τράγους κατηγορώντας τους για προδοσία εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού ως χριστιανοί Αρμένιοι συνεργάζονται με τις εχθρικές δυνάμεις της Αντάντ.

Ξημερώματα της 24^ης Απριλίου 1915 μπαίνει σε εφαρμογή το σχέδιο. Οι νεότουρκοι συλλαμβάνουν ένα μεγάλο αριθμό Αρμένιων ηγετών της Κωνσταντινούπολης από την πολιτική, θρησκευτική και πνευματική κοινότητά τους και τους εκτοπίζουν στα βάθη της Ανατολής όπου και δολοφονούνται.

Στη συνέχεια όμως δεν περιορίζονται μόνο σε αυτό. Με βάση τον ισχυρισμό του υπουργού Εσωτερικών Ταλαάτ πασά ότι το τουρκικό κράτος δεν μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στους Αρμένιους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους εχθρούς, διατάσσεται η εκτόπιση από τις πολεμικές ζώνες όλων των Αρμένιων και η μεταφορά τους σε κέντρα εγκατάστασης στις ερήμους της Συρίας και της Μεσοποταμίας. Όμως στην πραγματικότητα δεν εκτοπίστηκαν μόνο από τις εμπόλεμες ζώνες αλλά από όλη την αυτοκρατορία, με εξαίρεση την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη.

Η έλλειψη εμπιστοσύνης έκανε τους νεότουρκους να μεταφέρουν και τους υπηρετούντες Αρμένιους στον Οθωμανικό στρατό σε τάγματα εργασίας.

Σε όλη αυτή την τεράστια διαδρομή που έκαναν οι εκτοπισμένοι συνέβαιναν απίστευτα πράγματα. Οι ενήλικες και έφηβοι άρρενες αποχωρίζονταν και φονεύονταν αμέσως. Οι γυναίκες και τα παιδιά υπέστησαν εξευτελισμούς και μαρτύρια με αποτέλεσμα πολλοί να επιλέγουν να αυτοκτονήσουν παρά να εξευτελίζονται καθημερινά. Πολλοί πεθαίνουν από την πείνα, τις επιδημίες και τις κακουχίες. Υπολογίζονται πάνω από 1,8 εκατομμύρια Αρμένιοι ότι έχασαν τη ζωή τους ή εξορίστηκαν για πάντα από την πατρίδα τους.

Πολλά μικρά παιδιά αρπάχτηκαν βίαια από την οικογένειά τους, τους δόθηκαν νέα τουρκικά ονόματα και στάλθηκαν στα ορφανοτροφεία για να ανατραφούν ως Τούρκοι.

Η λέξη «γενοκτονία» δημιουργήθηκε από τον ποινικολόγο Ραφαήλ Λέμκιν με αφορμή τα ναζιστικά εγκλήματα, δηλαδή πάνω από 30 χρόνια μετά τα γεγονότα κατά των Αρμενίων.

Επιπλέον, για να εξαφανίσουν κάθε ίχνος αρμενικού πολιτισμού στα ιστορικά αρμενικά εδάφη, πάνω από 2000 ναοί της Αρμενικής Εκκλησίας, άλλα τόσα σχολεία και πάνω από 400 μοναστήρια καταστράφηκαν. Επιγραφές στην αρμενική γλώσσα σβήστηκαν όπως και το όνομα Αρμενία από όλους τους τουρκικούς χάρτες και τα έγγραφα, ενώ και τα ονόματα των πόλεων, των χωριών και των οικισμών των ανατολικών επαρχιών, που ανήκαν κάποτε στην Αρμενία, αντικαταστάθηκαν με τουρκικά.

Απίστευτη λεηλασία όμως συνέβη στην κινητή και ακίνητη περιουσία των Αρμενίων. Το 1915 η κυβέρνηση των νεότουρκων κατάσχεσε τις περιουσίες και τον πλούτο όλων των Αρμένιων που θανατώθηκαν ή εκτοπίστηκαν και μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν καταστάσεις του Υπουργείου Οικονομικών. Τα χρήματα αυτά μεταφέρθηκαν εκτός Τουρκίας και κατατέθηκαν σε αυστριακές και γερμανικές τράπεζες. Οι καταθέσεις των εκτοπισμένων σε τουρκικές τράπεζες μεταφέρθηκαν με κυβερνητική εντολή στο Κρατικό Θησαυροφυλάκιο της Κωνσταντινούπολης.

Η απληστία των Τούρκων δεν περιορίστηκε μόνο στα παραπάνω, αλλά προχώρησαν και σε μία ακόμη απίστευτη ενέργεια. Ο Ταλαάτ πασάς, υπουργός Εσωτερικών το 1916, ζήτησε τότε από τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Χένρι Μοργκεντάου (ο οποίος κατέγραψε συγκλονιστικές μαρτυρίες για τη γενοκτονία των Αρμενίων) έναν κατάλογο όλων των Αρμενίων που είχαν ασφάλεια ζωής σε αμερικάνικες ασφαλιστικές εταιρείες. Ο συλλογισμός του είχε ως εξής: αφού αυτοί οι Αρμένιοι είναι σχεδόν νεκροί, τα ποσά των ασφαλειών θα έπρεπε να περάσουν στην οθωμανική κυβέρνηση! Και μάλιστα το ίδιο αίτημα που κατέθεσε ο Ταλαάτ στις ΗΠΑ υποβλήθηκε σε όλες τις διεθνείς ασφαλιστικές εταιρείες.

Βέβαια την ίδια τύχη είχαν μετοχές, ομόλογα, ιδιόκτητες κατοικίες, καταστήματα, επιχειρήσεις, εργαστήρια, εργοστάσια και εκτάσεις γης που ανήκαν σε άτυχους Αρμένιους. Έχει επιχειρηθεί από κάποιους να υπολογιστεί η ζημιά όλων των παραπάνω λεηλασιών σε σημερινές τιμές και έχει εκτιμηθεί σε αρκετές εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.

Η λέξη «γενοκτονία» δημιουργήθηκε από τον ποινικολόγο Ραφαήλ Λέμκιν με αφορμή τα ναζιστικά εγκλήματα, δηλαδή πάνω από 30 χρόνια μετά τα γεγονότα κατά των Αρμενίων. Σύμφωνα με το άρθρο 2 της «Σύμβασης για την πρόληψη και την καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας» η γενοκτονία, ως έγκλημα προϋποθέτει την «πρόθεση ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής».

Οι Τούρκοι όχι μόνο αρνούνται ότι υπήρξε γενοκτονία, αλλά ισχυρίζονται ότι οι Αρμένιοι διέπραξαν πολύ χειρότερα εγκλήματα κατά των μουσουλμάνων και Τούρκων. Αλλά και λίγες χώρες στον κόσμο έχουν μέχρι σήμερα αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων είτε λόγω αντίδρασης των Τούρκων, είτε λόγω διπλωματικών ισορροπιών.

Έγγραφα διπλωματικά και μαρτυρίες αμερικανικές, αγγλικές, γερμανικές, αραβικές και άλλων χωρών ακόμη και τουρκικές αναφέρουν ότι υπήρξε δόλος από πλευράς των νεότουρκων. Παράδειγμα, ο Εμβέρ, ο γραμματέας του κόμματος των νεότουρκων έλεγε: «πρέπει το αρμενικό έθνος να ξεριζωθεί και να μη μείνει ούτε ένας Αρμένιος στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Έψαχναν τα σπίτια για να συγκεντρώσουν τον αρμένικο πληθυσμό και τους φυλάκιζαν ή τους βασάνιζαν ή τους εκτόπιζαν ή τους σκότωναν. Αποτέλεσμα αυτών ήταν να απαλλαγεί το έδαφος της Μ. Ασίας από τους Αρμένιους και η μετατροπή μιας ετερογενούς αυτοκρατορίας σε ένα ομοιογενές σύγχρονο τουρκικό κράτος.