Μουντιάλ – οι αριθμοί στη σέντρα

Μουντιάλ – οι αριθμοί στη σέντρα

Γράφουν: Θανάσης Τσιόκανος και Θανάσης Πούλιος*

8.643 ποδοσφαιριστές από 393 εθνικές ομάδες συμμετέχουν σε μια φιλική αναμέτρηση μεταξύ στατιστικής και ποδοσφαίρου, στοχεύοντας στην ανάδειξη γνωστών και άγνωστων πλευρών της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης

Το πρώτο βήμα

Ο Ζιλ Ριμέ, όταν το 1921 εκλέχτηκε πρόεδρος της ΦΙΦΑ (Παγκόσμια Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία), είχε ένα όραμα, όλος ο πλανήτης να ενωθεί με μία μπάλα Το 1928, υπό την εποπτεία του, μια 5μελής επιτροπή σχεδίασε τη διοργάνωση του Πρώτου Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 1930. Ως χώρα διεξαγωγής του επελέγη η Ουρουγουάη, με την ευκαιρία των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια ανεξαρτησίας της και ως ένδειξη τιμής για τα δύο χρυσά μετάλλιά της στο ποδόσφαιρο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 και 1928.

Στις 22 Ιουνίου του 1930 το πλοίο Κόντε Βέρντε, ξεκινούσε από τη Βαρκελώνη ένα ιστορικό ταξίδι, με προορισμό το Μοντεβιδέο, πρωτεύουσα της Ουρουγουάης. Σε αυτό επέβαιναν οι τρεις (Γαλλία, Βέλγιο, Ρουμανία) από τις τέσσερις συμμετέχουσες ευρωπαϊκές χώρες του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ο Πρόεδρος της ΦΙΦΑ Ζιλ Ριμέ με το έπαθλο του νικητή (ένα άγαλμα της θεάς Νίκης) και ο βέλγος διαιτητής του τελικού Τζον Λανζένους. Το πλοίο πέρασε από το Ρίο της Βραζιλίας για να επιβιβαστεί σε αυτό και η βραζιλιάνικη ομάδα και από το Σάντος για να αγοράσουν οι παίκτες μπανάνες, πορτοκάλια και ανανά. Το ταξίδι ολοκληρώθηκε στις 4 Ιουλίου, όταν στο λιμάνι του Μοντεβιδέο τους υποδέχθηκαν πανηγυρικά δέκα χιλιάδες Ουρουγουανοί. Μόνο τότε (7 Ιουλίου), όταν και οι 13 συμμετέχουσες χώρες ήταν παρούσες, έγινε η κλήρωση των αγώνων. Στις 13 Ιουλίου διεξήχθη ο πρώτος αγώνας του Παγκοσμίου Κυπέλλου, μεταξύ της Γαλλίας και του Μεξικού, με αποτέλεσμα 4-1 υπέρ των «πετεινών», με το πρώτο ιστορικό γκολ να επιτυγχάνεται στο 19^ο λεπτό από τον Γάλλο Λυσιέ Λοράν. Ο τελικός διεξήχθη μεταξύ Ουρουγουάης και Αργεντινής παρουσία 80 χιλ. θεατών, από τους οποίους 30 χιλ. Αργεντινοί. Νικήτρια και τροπαιούχος η Ουρουγουάη με σκορ 4-2. Η αρχή είχε γίνει και προμήνυε μια ανάλογη συνέχεια. Και αυτή ήταν εξόχως εντυπωσιακή…

Σημαντικές στιγμές των αγώνων

Η διοργάνωση του 1938 ανατέθηκε στη Γαλλία, ως ένδειξη τιμής προς τους Γάλλους εμπνευστές του θεσμού. Η ατμόσφαιρα ήταν βαριά, λόγω της χιτλερικής απειλής, και η Αυστρία, μια από τις 16 προκριθείσες ομάδες για την τελική φάση, αποχώρησε μετά την προσάρτηση της χώρας από τη Γερμανία.

Στο Κύπελλο του 1950, η Βραζιλία θα αντιμετώπιζε την Ουρουγουάη μπροστά στο κοινό της, στο κατάμεστο στάδιο Μαρακανά. Τους αρκούσε η ισοπαλία για να πάρουν το τρόπαιο. Το αγγλικό σύστημα WM που εφάρμοσαν οι «Καριόκας» δεν απέδωσε απέναντι στη Σελέστε και η ήττα χαρακτηρίστηκε «εθνική καταστροφή» για τους Βραζιλιάνους, που έκλαιγαν και λιποθυμούσαν. Μια νέα λέξη προστέθηκε στην ισπανική γλώσσα, το Maracanazo (το κάζο στο Μαρακανά).

Οι αγώνες του 1954 διεξήχθησαν στην έδρα της ΦΙΦΑ, την Ελβετία, με τηλεοπτική κάλυψη για πρώτη φορά. Στις 4 Ιουλίου, η Ουγγαρία, η κορυφαία ομάδα του κόσμου των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του ’50, έχασε στον τελικό από τη Γερμανία, όντας αήττητη σε 32 αγώνες (από τις 4 Ιουλίου του 1950).

Το 1958, στη Σουηδία, το ποδόσφαιρο της Μεγ. Βρετανίας εκπροσωπήθηκε και με τις τέσσερις ομάδες (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία, Βορ. Ιρλανδία). Η Βραζιλία του πρωτοεμφανιζόμενου 17χρονου Πελέ και το αριστοτεχνικό σύστημα 4-2-4, κατέκτησε επιτέλους το πρώτο της τρόπαιο.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1962 στη Χιλή χαρακτηρίστηκε ως το πιο «σκληρό» στην ιστορία της διοργάνωσης, όπου σε πολλούς αγώνες παίχτηκε αντιποδόσφαιρο. Ο Πελέ τραυματίστηκε στο δεύτερο κιόλας αγώνα και δεν ξανάπαιξε σε αυτή τη διοργάνωση.

Η διοργάνωση του 1966 ανατέθηκε στη «μητέρα» του ποδοσφαίρου Αγγλία. Ο τότε πρόεδρος της ΦΙΦΑ σερ Στάνλει Ράους φρόντισε να ευνοηθεί η εθνική ομάδα της πατρίδας του. Η Αγγλία βρέθηκε σε έναν εύκολο όμιλο και έδωσε όλους τους αγώνες στο Γουέμπλεϊ. Εκεί, παρουσία 100 χιλ. θεατών, εφαρμόζοντας το νέο αγωνιστικό σύστημα 4-4-2 του μάνατζέρ τους Αλφ Ράμσεϊ, οι Άγγλοι επιβλήθηκαν με 4-2 επί των Δυτικογερμανών στην παράταση και κέρδισαν το τρόπαιο.

Στο Μεξικό το 1970 παίχτηκε το ομορφότερο ποδόσφαιρο στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Το Κύπελλο κατέκτησε για τρίτη φορά η Βραζιλία, επικρατώντας στον τελικό επί της Ιταλίας με 4-1, στην επικράτηση του επιθετικού ποδοσφαίρου απέναντι στο αμυντικό. Ήταν η καλύτερη εθνική ομάδα που έχει παρουσιαστεί στον κόσμο, έχοντας στη σύνθεσή της τους έξοχους Πελέ, Ριβελίνο, Τοστάο, Ζαϊρζίνιο και Ζέρσον. Ο Πελέ είχε ωριμάσει και είχε φτάσει στην τελειότητα.

Το 1974, στη Γερμανία, όλοι πίστευαν ότι η Ολλανδία θα ήταν η διάδοχος της γερασμένης Βραζιλίας. Η Ολλανδία έπαιζε το λεγόμενο «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο», με κύριο χαρακτηριστικό όλοι οι παίχτες να παίζουν παντού, ανάλογα με τα κενά και τις ανάγκες της ομάδας, για τη δημιουργία χώρου στην επίθεση και κάλυψη του συμπαίκτη στην άμυνα Στον τελικό, οι Ολλανδοί έκαναν τη σέντρα, άλλαξαν 14 φορές τη μπάλα, χωρίς να προλάβει να την ακουμπήσει κανένας Δυτικογερμανός, κέρδισαν πέναλτι και το μετέτρεψαν σε γκολ πριν συμπληρωθεί το πρώτο λεπτό. Όμως στο τέλος ηττήθηκαν 2-1 από τη Γερμανία του Μπεκενμπάουερ, και ο «Κάιζερ» σήκωσε το ολοκαίνουργο χρυσό Κύπελλο των 18 καρατίων.

Το 1978 στην Αργεντινή, χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο όρος Μουντιάλ. Η Αργεντινή κατέκτησε το τρόπαιο. Για να φτάσει όμως στον τελικό έπρεπε να προκριθεί με νίκη τουλάχιστον 4-0 επί του Περού, για να υπερισχύσει της βαθμολογικής υπεροχής των Βραζιλιάνων. Τελικά, σε ένα ματς «σικέ», νίκησε με σκορ 6-0.

Στην Ισπανία, το 1982, διεξήχθη ίσως ο πιο συγκλονιστικός αγώνας της διοργάνωσης και γενικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Ήταν ο ημιτελικός μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, που κράτησε 138 λεπτά (1-1 στην κανονική διάρκεια, 3-3 στην παράταση και 5-4 υπέρ των Γερμανών στα πέναλτι).

Στο Μουντιάλ του Μεξικό το 1986, η Αργεντινή, για να πάει στον τελικό και να κατακτήσει το τρόπαιο, επιστράτευσε αθέμιτα μέσα για να αποκλείσει στον προημιτελικό τους Άγγλους με 2-1. Ήταν το γκολ που έβαλε ο Μαραντόνα με το χέρι, γνωστό ως «το χέρι του Θεού», που κατακυρώθηκε ως κανονικό από τον «θλιβερό» Τυνήσιο διαιτητή Μπεν Νασέρ.

Το Μουντιάλ του 1994 έγινε στις Η.Π.Α., για πρώτη φορά σε μια χώρα εκτός Ευρώπης και Νότιας Αμερικής. Η Βραζιλία κέρδισε για 4^η φορά το τρόπαιο, νικώντας στα πέναλτι την Ιταλία, παίζοντας και οι δυο ομάδες το σημερινό αγωνιστικό σύστημα 4-4-2.

Στο Μουντιάλ της Γερμανίας το 2006, η Ιταλία κατέκτησε τον 4^ο τίτλο της επικρατώντας στον τελικό της Γαλλίας στα πέναλτι. Ο προπονητής Μαρτσέλο Λίπι δημιούργησε μια ομάδα με έντονα τα χαρακτηριστικά της σύμπνοιας και της συντροφικότητας, χρησιμοποιώντας στους αγώνες τους 21 από του 23 παίχτες της αποστολής, με τους δέκα από αυτούς να σκοράρουν. 

Οι εθνικές ομάδες

Στην τελική φάση των 19 μέχρι σήμερα διοργανώσεων έχουν λάβει μέρος 393 εθνικές ομάδες, εκπροσωπώντας 76 συνολικά χώρες. Η Βραζιλία είναι η μόνη ομάδα που συμμετείχε στην τελική φάση όλων των διοργανώσεων. Συνολικά 8 χώρες έχουν κατακτήσει το τρόπαιο: Βραζιλία (5 φορές), Ιταλία (4 φορές), Γερμανία (3 φορές), δύο φορές η Αργεντινή και η Ουρουγουάη και τέλος από μία φορά Αγγλία, Γαλλία και Ισπανία. Έτσι υπάρχει μια σχετική ισορροπία στα τρόπαια μεταξύ Ευρώπης και Νότιας Αμερικής (10 έναντι 9).

Οι διοργανώτριες χώρες του θεσμού, έχοντας προφανώς ως 12^ο παίχτη τους φιλάθλους τους, ευνοούνται στην κατάκτηση του τροπαίου ή στο να έχουν καλή πορεία στους αγώνες. Έξι από τις επτά παγκόσμιες πρωταθλήτριες έχουν κατακτήσει τουλάχιστον ένα από τα τρόπαιά τους ως διοργανώτριες χώρες. Επίσης, όλα τα παγκόσμια κύπελλα που διεξήχθησαν στη Ευρώπη τα κατέκτησαν ευρωπαϊκές ομάδες (με εξαίρεση εκείνο του 1958), ενώ το ίδιο ισχύει και για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής για τις διοργανώσεις που έλαβαν χώρα στην Αμερικανική Ήπειρο.

Σύμφωνα με το σύστημα αξιολόγησης της ΦΙΦΑ, με βάση τις επιδόσεις της κάθε  συμμετέχουσας χώρας στο Παγκόσμιο Κύπελλο, οι δέκα πρώτες στην κατάταξη χώρες είναι κατά σειρά: Βραζιλία, Γερμανία, Ιταλία, Αργεντινή, Αγγλία, Ισπανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ουρουγουάη, Σουηδία. Η Βραζιλία με 97 συνολικά αγώνες προηγείται με 216 βαθμούς, απέναντι στη δεύτερη Γερμανία με 99 αγώνες (τους περισσότερους) και 199 βαθμούς. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 61^η θέση με 6 αγώνες και 3 βαθμούς.

Μία από τις αναλύσεις μας αφορούσε στις συνθέσεις των ομάδων (μέχρι 23 παίχτες η κάθε εθνική αποστολή) από το 1930 μέχρι σήμερα, με βάση την ποσοστιαία αναλογία τερματοφυλάκων, αμυντικών, μέσων και επιθετικών παικτών στην κάθε ομάδα. Από την αρχή της διοργάνωσης μέχρι σήμερα παρατηρείται μια σαφής μείωση του ποσοστού των επιθετικών (από 43,9% στο 22,6%), μια σχετικά σταθερή πορεία του ποσοστού των τερματοφυλάκων (από 10,2% στο 13%), και μια ανοδική πορεία του ποσοστού των αμυντικών (από 20,1% στο 32,5%) και μέσων παικτών (από 25,8% στο 31,9%). Γίνεται φανερό ότι η αρχική θεώρηση της κυριαρχίας επιθετικών σχημάτων για επίτευξη της νίκης έχει καταλήξει στις μέρες μας σε ορθολογικότερες αντιλήψεις για τη συνεισφορά της κάθε αγωνιστικής θέσης στον τελικό στόχο, με αναβάθμιση του ρόλου των αμυντικών και μέσων παικτών. 

Το προφίλ των πρωταγωνιστών

Σε μια προσπάθεια να γνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά των κορυφαίων ποδοσφαιριστών, εξετάσαμε την ηλικία, το σωματικό τους βάρος, το ανάστημα, αλλά και την κατανομή της δράσης τους στο γήπεδο με κριτήριο την ένταση των προσπαθειών τους. Αναλύσαμε τα χαρακτηριστικά ανά αγωνιστική θέση και μελετήσαμε τη δυναμική τους εξέλιξη στην πορεία του θεσμού. Τα πρωτογενή δεδομένα της ανάλυσης προήλθαν από τα αρχεία της ΦΙΦΑ και τις τεχνικές εκθέσεις των διοργανωτών.

Ηλικία

Η μέση ηλικία των παικτών σήμερα είναι περί τα 27,5 έτη, με ελαφρές διαφοροποιήσεις ως προς την αγωνιστική θέση. Γηραιότεροι είναι οι τερματοφύλακες (29,1 έτη) και νεότεροι οι μέσοι (26,8 έτη), ενώ αμυντικοί και επιθετικοί έχουν αντίστοιχα 27,6 και 27,2 έτη. Προπολεμικά, η μέση ηλικία των παικτών ήταν μικρότερη (μέση ηλικία 24,8 – 26,1 έτη) σε σχέση με τις διοργανώσεις που ακολούθησαν  από το 1950 και μετά (μέση ηλικία 26,3 – 27,5 έτη). Αν λάβουμε όμως υπόψη ότι το τότε προσδόκιμο ζωής ήταν χαμηλότερο, η μέση ηλικία των παικτών εκείνης της εποχής αναλογικά είναι η ίδια με των σημερινών.

Ανάστημα

Σε όλη την πορεία του θεσμού το μεγαλύτερο ύψος διέθεταν οι τερματοφύλακες, μετά οι αμυντικοί, με μικρή διαφορά από τους επιθετικούς, και κοντύτεροι ήταν οι παίκτες της μεσαίας γραμμής. Οι σημερινές μέσες τιμές του αναστήματος είναι 187,1 εκ. για τους τερματοφύλακες, 182,3 εκ. για τους αμυντικούς, 181,5 εκ. για τους επιθετικούς και 178,9 εκ. για τους μέσους. Όσο προχωρούμε προς τα πίσω, στα προηγούμενα Μουντιάλ, οι τιμές αυτές μειώνονται με σταθερό σχεδόν ρυθμό για όλες τις αγωνιστικές θέσεις. Είναι αναμενόμενο η αύξηση του αναστήματος στις σημερινές γενιές, σε σχέση με το παρελθόν, να αντικατοπτρίζεται και στη δυναμική εξέλιξη του αναστήματος των ποδοσφαιριστών υψηλού επιπέδου.

Σωματικό βάρος

Το σωματικό βάρος επηρεάζεται από το ανάστημα (σε σταθερούς σωματότυπους οι ψηλότεροι είναι και βαρύτεροι). Έτσι σήμερα, βαρύτεροι είναι οι τερματοφύλακες με 83,7 κ., μετά οι αμυντικοί με 76,6 κ., οι επιθετικοί με 75,7 κ. και ελαφρύτεροι οι μέσοι με 73,9 κ.

Δείκτης Μάζας Σώματος

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι μια γενική ιατρική ένδειξη για τον εύκολο υπολογισμό του ποσοστού λίπους ενός ατόμου (είναι συνάρτηση του ύψους και του βάρους ενός ατόμου). Όταν το ποσοστό λίπους είναι μεταξύ 18,5 και 24,9 δείχνει ότι το άτομο έχει φυσιολογικό βάρος. Αυτά για το γενικό πληθυσμό. Όμως άτομα που αθλούνται ή έχουν γενικά αρκετούς μυς έχουν μεγαλύτερο ΔΜΣ χωρίς να έχουν περισσότερο λίπος. Έτσι, όταν ελίτ ποδοσφαιριστές προσεγγίζουν τις παραπάνω τιμές, αυτές πρέπει ερμηνεύονται ως χαμηλά ποσοστά σωματικού λίπους. Οι ποδοσφαιριστές των τελευταίων Μουντιάλ διαθέτουν πολύ καλό ΔΜΣ (χαμηλό ποσοστό λίπους) και ίδιες τιμές ανεξαρτήτου αγωνιστικής θέσης. Οι αμυντικοί, μέσοι και επιθετικοί έχουν ΔΜΣ 23,1 και οι τερματοφύλακες 23,7 (ελαφρώς παχύτεροι). Αλλά και οι παίκτες των προηγούμενων Μουντιάλ είχαν περίπου τα ίδια ποσοστά λίπους.

Αγωνιστική Δράση

Στο τελευταίο Μουντιάλ, της Νότιας Αφρικής, έγινε καταγραφή του χρόνου συμμετοχής όλων των παικτών και διαιρέθηκε ο χρόνος καθαρού παιχνιδιού του κάθε παίκτη (όταν η μπάλα παιζόταν και δεν υπήρχαν διακοπές του παιχνιδιού) σε τρεις κατηγορίες: χαμηλής, μέσης και υψηλής έντασης. Η ανάλυση έδειξε ότι γενικά ο χρόνος καθαρού παιχνιδιού είναι 74% του συνολικού χρόνου συμμετοχής και το 26% αποτελεί το χρόνο διακοπής του παιχνιδιού. Οι παίκτες ως σύνολο καταναλώνουν τον καθαρό χρόνο παιχνιδιού σε ενέργειες 83% χαμηλής έντασης, 8% μέσης και 9% υψηλής έντασης. Όμως, όπως είναι φυσικό, υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με την αγωνιστική θέση. Οι τερματοφύλακες είναι οι λιγότερο δραστήριοι, καταναλώνοντας το χρόνο σε ενέργειες κατά 97,3% χαμηλής, 1,4% μέσης και 1,3% υψηλής έντασης. Οι αντίστοιχες τιμές στους αμυντικούς είναι κατά σειρά 84,3%, 7,7% και 8%, στους μέσους 79,3%, 9,9% και 10,8% και στους επιθετικούς 82,4%, 8,1% και 9,5%. Βλέπουμε λοιπόν ότι στο χρόνο αφιερωμένο σε ενέργειες μέσης και υψηλής έντασης πρώτοι είναι οι μέσοι και ακολουθούν οι επιθετικοί. Οι παίκτες της μεσαίας γραμμής «τραβούν το κουπί», μαρκάρουν, σπριντάρουν και κουβαλούν τη μπάλα.

Τα γκολ

Διεξήχθησαν 772 αγώνες στην τελική φάση του θεσμού και σημειώθηκαν 2208 γκολ, (2.86 γκολ/αγώνα). Τα περισσότερα γκολ σημειώθηκαν στις τελευταίες διοργανώσεις (171 γκολ το 1998). Όμως αυτό οφείλεται στους περισσότερους αγώνες που διεξάγονται, λόγω της αύξησης από το 1998 των ομάδων της τελικής φάσης σε 32, έναντι των 16 μέχρι το 1978 και των 24 από το 1982.

Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1954 μπήκαν τα περισσότερα γκολ σε έναν μόνο αγώνα (12 στο σύνολο στο Ελβετία-Αυστρία 7-5) και 140 γκολ σε 26 αγώνες. Ήταν η πιο αποδοτική διοργάνωση με 5,4 γκολ/αγώνα. Ο δείκτης αυτός κινείται ανοδικά στις πέντε πρώτες διοργανώσεις (από 3,9 το 1930 ως 5,4 το 1954) και στη συνέχεια ακολουθεί καθοδική και σταθεροποιητική πορεία, με τις τιμές του στις σύγχρονες διοργανώσεις να κυμαίνονται γύρω στο 2,3. Το λιγότερο αποδοτικό σε γκολ Μουντιάλ ήταν του 1990 (2,2 γκολ/αγώνα).

Σε ατομικό επίπεδο, τα περισσότερα γκολ ως σύνολο σε Μουντιάλ έχει βάλει ο Βραζιλιάνος Ρονάλντο, «το φαινόμενο» (15 γκολ) σε τρεις διοργανώσεις, ενώ στη δεύτερη θέση με 14 γκολ βρίσκονται οι Γερμανοί Μίροσλαφ Κλόζε και Γκερντ Μύλερ (σε τρεις και δυο διοργανώσεις αντίστοιχα). Ο Γάλλος Ζυστ Φονταίν έχει βάλει τα πιο πολλά γκολ σε μία μόνο διοργάνωση (13 γκολ το 1958), ενώ ο διαχρονικός Πελέ σημείωσε τα 12 γκολ του σε τέσσερις διοργανώσεις (από το 1958 έως 1970).

Ο πειθαρχικός έλεγχος

Από το πρώτο Μουντιάλ μέχρι το τελευταίο δόθηκαν συνολικά 1904 κίτρινες κάρτες, 48 δεύτερες κίτρινες (που οδηγούν σε αποβολή) και 111 κόκκινες. Οι περισσότερες κίτρινες και δεύτερες κίτρινες κάρτες δόθηκαν στο Μουντιάλ του 2006, συνολικά 307 και 19 αντίστοιχα σε 128 αγώνες, ενώ οι περισσότερες κόκκινες, 18 συνολικά, σε 128 αγώνες στο Μουντιάλ του 1998. Το 1950 είναι το Μουντιάλ με τις λιγότερες κάρτες, μόλις μία κίτρινη σε 44 αγώνες. Σε ατομικό επίπεδο τις περισσότερες κίτρινες κάρτες σε μία διοργάνωση έχει πάρει ο Βούλγαρος Ζλάτκο Γιάνκοφ (4 κίτρινες) το 1994, ενώ πρωταθλητής αναδεικνύεται ο Γάλλος Ζιντάν με 3 κίτρινες και μία κόκκινη το 2006, με την αξέχαστη «κουτουλιά» στον προκλητικό Ιταλό Ματεράτσι,

Οι θεατές

Ο συνολικός αριθμός των θεατών που παρακολούθησαν τους αγώνες στα στάδια όλων των διοργανωτριών χωρών (1930-2010) είναι 34.070.837, δηλαδή κατά μέσο όρο 44.133 θεατές ανά αγώνα. Οι περισσότεροι θεατές/αγώνα στην ιστορία του θεσμού ήταν στη διοργάνωση του 1994 στις ΗΠΑ (68.991 θεατές). Αξιοσημείωτη επίσης είναι μια εκρηκτική αύξηση των θεατών στο Μουντιάλ του 1950 στη Βραζιλία (47.511 θεατές/αγώνα) σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τιμές 20.872 το 1934 και 29.562 το 1954. Στην μεν περίπτωση των ΗΠΑ την εξήγηση θα αναζητήσουμε στα πληθυσμιακά μεγέθη της χώρας, στη δε της Βραζιλίας στη λατρεία των Βραζιλιάνων για το ποδόσφαιρο. Δεν είναι τυχαίο ότι το ρεκόρ θεατών σε έναν μόνο αγώνα, κατέχει ο αγώνας της 16^ης Ιουλίου 1950 μεταξύ Βραζιλίας και Ουρουγουάης, στο στάδιο Μαρακανά, με επίσημο αριθμό θεατών 173.850.

Σήμερα το Μουντιάλ αποτελεί το αθλητικό γεγονός με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση. Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2002 παρακολούθησαν 28,2 δισεκατομμύρια τηλεθεατές, ενώ τον τελικό της ίδιας διοργάνωσης 1,1 δις άνθρωποι.

Παραλειπόμενα των αγώνων

Το 1930 η Ρουμανική ομάδα ταξίδεψε ως τη μακρινή Ουρουγουάη μετά από προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Καρόλου Β΄, αφού εγγυήθηκε ο ίδιος στους ποδοσφαιριστές τη μη απόλυσή τους από τις εργασίες τους λόγω της μακρόχρονης απουσίας.

Στην ίδια διοργάνωση σημειώθηκε και η πρώτη τρανταχτή διαιτητική αδικία. Στο δεύτερο αγώνα της η Γαλλία αντιμετώπιζε την Αργεντινή, όταν δέχτηκε γκολ στο 81^ο λεπτό. Μετά από λίγο, και ενώ ο γάλλος επιθετικός ήταν έτοιμος να ισοφαρίσει, ο διαιτητής Αλμέιντα Ρέγκο σφύριξε τη λήξη του αγώνα, έξι λεπτά νωρίτερα. Επικράτησαν χαοτικές σκηνές και μετά από χίλιες προσπάθειες πείσθηκαν οι Γάλλοι να επανέλθουν για να λήξει οριστικά το παιχνίδι, χωρίς αλλαγή του σκορ.

Το 1934, τόση ήταν η επιθυμία του Μουσολίνι για επίδειξη της ισχύος της χώρας του, που αθλοθέτησε επιπλέον τρόπαιο, το «Κύπελλο του Ντούτσε», που οι διαστάσεις του έκαναν το επίσημο κύπελλο να φαντάζει νάνος.

Το πρώτο τρόπαιο του Παγκοσμίου Κυπέλλου, κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου φυλασσόταν σε ένα κουτί παπουτσιών κάτω από το κρεβάτι του Ιταλού αντιπροέδρου της ΦΙΦΑ Δρ. Οτορίνο Μπαράσι. Στην πρώτη διοργάνωση μετά τον πόλεμο, το 1950, απονεμήθηκε στην τροπαιούχο Ουρουγουάη, φέροντας τη νέα ονομασία Κύπελλο Ζιλ Ριμέ. Το Κύπελλο αυτό κλάπηκε από μια έκθεση στη διοργάνωση του 1966 και ανακαλύφθηκε λίγες μέρες αργότερα σε έναν λονδρέζικο κήπο από τον «Πικλς», το σκύλο ενός καντηλανάφτη. Το Κύπελλο δόθηκε οριστικά στη Βραζιλία το 1970, μετά την τρίτη κατάκτηση από τη χώρα αυτή. Φυλασσόταν στα γραφεία της Βραζιλιάνικης Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, όταν στις 20 Δεκεμβρίου 1983 κλάπηκε και δε βρέθηκε ποτέ πια. Το 1974 αντικαταστάθηκε με το καινούργιο Κύπελλο που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Το 1966 ο Τζεφ Χαρστ ήταν ο ήρωας των Άγγλων, όταν τους οδήγησε στην κατάκτηση του τροπαίου με δικά του τρία από τα τέσσερα γκολ της ομάδας, στο τελικό 4-2 επί των Δυτικογερμανών. Όταν χρόνια αργότερα μελετήθηκε το φιλμ του τελικού, αποδείχτηκε ότι και τα τρία γκολ του Χαρστ ήταν αμφισβητήσιμα. Το πρώτο γκολ το πέτυχε με κεφαλιά ύστερα από εκτέλεση φάουλ τη στιγμή που ο διαιτητής τακτοποιούσε ακόμα το τείχος, στο δεύτερο γκολ του η μπάλα αφού προσέκρουσε στο οριζόντιο δοκάρι προσγειώθηκε στη γραμμή του τέρματος, χωρίς να την περάσει, ενώ το τρίτο σημειώθηκε σε μια στιγμή που έπρεπε να είχε διακοπεί ο αγώνας λόγω εισόδου στο γήπεδο τριών φιλάθλων.

Το 1974, οι παίχτες της διοργανώτριας Δυτ. Γερμανίας απείλησαν με αποχή όταν συνέκριναν τα πριμ τους με τα πολλαπλάσια Ολλανδών και Ιταλών. Υπήρξαν σκέψεις του προπονητή για αντικατάσταση των συγκεκριμένων παιχτών, ώσπου η ενωτική παρέμβαση του Μπεκενμπάουερ και οι νέες υποσχέσεις της Ομοσπονδίας διέσωσαν την κατάσταση και η Γερμανία κατέκτησε τελικά το τρόπαιο.

Στο Μουντιάλ του 1986 είχαμε τη γρηγορότερη αποβολή στην ιστορία του θεσμού. Στον αγώνα Ουρουγουάης – Σκωτίας ο Χοσέ Μπατίστα αποβλήθηκε πριν συμπληρωθεί το 1^ο λεπτό.

Στο Μουντιάλ του 1994 ο Μαραντόνα πιάστηκε θετικός για χρήση ναρκωτικών ουσιών και αποπέμφθηκε από το τουρνουά, ενώ ο Κολομβιανός αμυντικός Εσκομπάρ δολοφονήθηκε κατά την επιστροφή στη χώρα του, μετά τον πρόωρο αποκλεισμό της εθνικής του ομάδας με δικό του αυτογκόλ.

Τέλος το 2010, στη Νότια Αφρική, δαπανήθηκαν τεράστια ποσά για την ασφάλεια των αποστολών. Παρόλα αυτά, δύο Πορτογάλοι, ένας Ισπανός και τέσσερις Κινέζοι δημοσιογράφοι έπεσαν θύματα ένοπλων ληστών. Θύματα ληστείας έπεσαν και μέλη των αποστολών της Ελλάδας και της Ουρουγουάης.

Επίλογος

Ο ασύλληπτος αριθμός ποδοσφαιρικών σωματείων και ενεργών ποδοσφαιριστών, καθώς και θεατών και τηλεθεατών των ποδοσφαιρικών δρώμενων ανά τον πλανήτη, καθιστούν το ποδόσφαιρο ως το απόλυτο λαοφιλές άθλημα και προσδίδουν σε αυτό το χαρακτήρα κοινωνικού φαινομένου. Το λαοφιλές του ποδοσφαίρου ίσως να οφείλεται στους ελάχιστους περιορισμούς που προβλέπουν οι κανονισμοί του (πολύ ελεύθερο στο παίξιμό του), στις μηδαμινές απαιτήσεις για αθλητικό εξοπλισμό και εγκαταστάσεις στην παιγνιώδη του μορφή, αλλά και στην ικανοποίηση από την εκτέλεση περίτεχνων ενεργειών από τα λιγότερο επιδέξια άκρα του σώματός μας. Έτσι, με φιλοσοφική διάθεση, ο φημισμένος Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ απεφάνθη: «Αν δεν υπήρχε το ποδόσφαιρο, θα έπρεπε να είχε ανακαλυφτεί…». Όσο για μας, τους ταπεινούς λάτρεις της στραγγυλής θεάς, αναμένουμε με ανυπομονησία το εναρκτήριο λάκτισμα στα γήπεδα της Βραζιλίας για το μαγικό υπερθέαμα του φετινού καλοκαιριού. Η συνέχεια επί της οθόνης!

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: http://theredlist.com/wiki-2-24-525-1409-view-sports-profile-football-soccer-rugby.html, http://www.blaugrana.gr/category/neymar/page/12/

Ο Θανάσης Τσιόκανος ([email protected]) είναι αναπληρωτής καθηγητής Βιοκινητικής και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Αξιολόγησης της Φυσικής Απόδοσης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ο Θανάσης Πούλιος είναι υποψήφιος διδάκτωρ του ίδιου Πανεπιστημίου, καθώς και προπονητής ποδοσφαίρου.

*Η παρούσα μελέτη δημοσιεύτηκε στο ΒΗmagazino της 7^ης Ιουνίου 2014, με τίτλο «Τα μαθηματικά του Μουντιάλ»