Ιστορία της Κοζάνης: Θέση και κλίμα. Τέχνες και εμπόριο

Ιστορία της Κοζάνης: Θέση και κλίμα. Τέχνες και εμπόριο

Δημοσιεύουμε, σε νεοελληνική απόδοση, αποσπάσματα από το βιβλίο του φιλολόγου Παναγιώτη Λιούφη Ιστορία της Κοζάνης, έκδοση 1924.

Κείμενο: Παναγιώτης Λιούφης

απόδοση στα νέα ελληνικά: Δημήτρης Τζήκας*

Θέση. Κλίμα

Η θέση της πόλης βρίσκεται μεταξύ των παραλλήλων 40 – 41, σχεδόν στη μέση, και 21 – 22 ανατολικού μήκους υπό σειράν αντηρίδων του Βερμίου όρους, δεκαπέντε περίπου χιλιόμετρα πάνω από τον ποταμό Αλιάκμονα, στη βορειοδυτική άκρη της Αρχαίας Ελίμειας (Τσιαρτσαμπάς) μέσα σε επιμήκη χοάνη· από την Ανατολή, τη Δύση και τον Βορρά περικλείεται με ορεινή σειρά που έχει σχήμα όμοιο με συμπιεσμένο πέταλο· από την πλευρά του Νότου, ορίζεται εκατέρωθεν από χαμηλότερους λόφους και εξάρσεις του εδάφους, σε κάποια σημεία· γι’ αυτό και η θέση χαρακτηρίστηκε στρατηγική, παραβαλλόμενη προς εκείνη την Πνεύνας. Κείτεται δε η πόλη σε υψόμετρο 720 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (από το έδαφος του Γυμνασίου 674 μ)· παρουσιάζει βαρομετρική πίεση που κυμαίνεται μεταξύ 759-763, μέση θερμοκρασία και κατά το θέρος 24-30 και μέγιστη, σε περίπτωση καυσώνων, 36-40 βαθμούς· τον χειμώνα έχει 8-12 και επί δριμύτερου ψύχους και παγετώνων 14 -18 βαθμούς. Διαπνέεται περισσότερο από βόρειους και νότιους ανέμους, και ουχί κανονικώς από ΝΔ και ΝΑ· μερικές φορές φυσάει Λίβας. Γι’ αυτούς τους λόγους το κλίμα της αποβαίνει εύκρατο (ευκραές) και υγιεινό, λίγο ψυχρό στη διάρκεια του χειμώνα. Επειδή βρίσκεται σε επικλινή τοποθεσία, τα ύδατα έχουν κλίση προς τα νότια και έξω από την πόλη· σχηματίζουν δυνατά ρεύματα, διαχέονται στην πεδιάδα και συρρέουν στον ποταμό Αλιάκμονα. Εμφανίζονται αρκετές πηγές πόσιμων υδάτων, δεν είναι όμως άφθονες και χρησιμοποιείται νερό από πηγάδια.

Συγκοινωνία

Η πόλη είναι χτισμένη (ιδρυμένη) σε επίκαιρο σημείο και αποτελεί το γεωγραφικό κέντρο μεταξύ Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης, και Μοναστηρίου και Λάρισας αφ’ ετέρου. Εξαιτίας αυτού, η εμπορική επικοινωνία των πόλεων που αναφέρθηκαν γινόταν μέσω αυτού του κέντρου, ενώ χαράχτηκαν και δρόμοι για αμάξια (αμαξιτοί οδοί) προς αυτές τις πόλεις, για να διεξάγονται ευχερέστερα οι εμπορικές συναλλαγές. Το Μοναστήρι σήμερα υπάγεται στην επικράτεια της Γιουγκοσλαβίας και η συγκοινωνία με τη Θεσσαλονίκη κατά το πλείστον διεξάγεται μέσω Σόροβιτς, το οποίο έχει σιδηροδρομική σύνδεση με την πόλη, ενώ υπάρχει και οδός που περνάει από τη Βέροια.

Τέχνες και εμπόριο

Στην Κοζάνη πρώιμα αναπτύχθηκαν οι τέχνες και ιδιαίτερα η υποδηματοποιία, η τεκτονική, η σιδηρουργική και μερικές βιομηχανικές εργασίες όπως η βυρσοδεψική, η αγγειοπλαστική, κεραμοποιία, η τεκτονική, η σιδηρουργική, ταπητουργία, σισυροποιία, υφαντουργική, κηροπλαστική, σηροτροφία και τυροκομία· η δε οινοπνευματοποιία ανέκαθεν εξασκείτο, επειδή υπήρχαν άφθονες αμπελοφυτίες γύρω από την πόλη· αναπτύχθηκε ακόμη η παραγωγή εγχώριων ταπήτων (Ματλή), η καλλιέργεια ικανής ποσότητας κρόκου εκλεκτού και τέλος η σιτεμπορία. Η πόλη δε απέκτησε πληθώρα εμπορικών καταστημάτων και τεχνικά εργαστήρια, και δύο φορές την εβδομάδα συρρέουν προς την αγορά από τις γύρω κωμοπόλεις και τα χωριά, κατά δε τις εμπορικές πανηγύρεις του Αγ. Γεωργίου και του Μάιου, η Κοζάνη συγκεντρώνει προμηθευτές κι επισκέπτες από τις πέριξ επαρχίες και διεξάγεται εμπόριο ζώων (βοσκημάτων). Στον έξοχο Οδηγό της Ελλάδας του Ιγγλέση αναφέρονται κατά επάγγελμα όλα σχεδόν τα ονόματα αυτών που ασκούν στην πόλη εμπορικές και άλλες βιοποριστικές δραστηριότητες· σημειώνουμε εδώ λίγα ονόματα των κυριότερων επαγγελματιών, όπως οι Δημ. Ν. Μπλιούρας, Κωνστ. Ρακά, Γεωργ. Χατζηανδρέου, υιοί Ηλίας και Κωνστ. Βαμβακάς, αδελφοί Ι. και Κωνστ. Γκοβεδάρου, Νικ. Κωνσταντίνου, Ι. Τερζής και Κωνστ. Στογιάννης, Αλεξ. Γκιουλέκας, Γεωργ. Θωμ. Τσουμής, Νικολ. Στεργίου, αδελφοί Κωνστ. Μπλιούρα, Κωνστ. Αργ. Χαλκιάς, Αθαν. Κανδύλης (Τσιώρας), Ιωάνν. Αθ. Χαλκιάς, Θ. Χασάπης, αδελφοί Ραπτούλη, Αστερ. Καραγκούνης, Κωνστ. Λουλόπουλος, Αστερ. Δεληαλής, Ιωαν. Γκατζογιάννης, αδελφοί Τόλιου, Μ. Ζάβαλης, υιοί Θωμ. Χαλκιά, Στερ. Παπαργυρούδη, υιοί Κατσικά, Θωμ. Παπαδέλης, Κωνστ. Κοκομπέσης, Θεοδ. Παπαδέλης, υιοί Μ. Κανδύλη, υιοί Αθ. Γκέρτσου, υιοί Εμμ. Στεργίου, Τριανταφ. Μεσημέρης, Γ. Δημοξένης, Χατζηαργυρίου Πιτένης, Ανδρ. Γκατζόφλιας, αδελφοί Μουμουζιά, Εμμ. Μπητιάς, Λαζ. Μαλούτας, Κωνστ. Γρίμπας, αδελφοί Σταμπουλή, Μ. Ματιάκης, Αθ. Καλλιακούδας, Θ. Δεβώρας, Λαζ. Κουτλής, Βας. Χατζημάνθου, Κωνστ. Στ. Παπακωνσταντίνου, Ι. Γκουντιώ, αδελφοί Κώστα Βαξεβάνου, Θωμ. Καραδήμος, Ιωαν. Φασνάκης, Γ. Παγκαρλιώτας, Φ. Κοντουράς, Θ. Γκιάτας, αδελφοί Μανώλα, Χατζηγιαννάκη, Αντ. Πατύκας, Δημ. Βουχάρας, Κ. Καρδαλής, Αργ. Δραγατσίκας, Αντ. Τζέλλος, Γ. Σιακαβάρας, Δημ. Ρούσσος, Λ. Παγούνης, αδελφοί Σαρχατλή, Ν. Δακής, Ι. Γκορτούλης, Αργ. Πλάκας, Αθ. Χασάπης και άλλοι.

*Ο Δημήτρης Τζήκας είναι δάσκαλος και ιστορικός.Εργάζεται στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση.