Ἄρα ἔχουμε πάντα μιὰν ἀντιθέση τοῦ ντόπιου φιλοδοξου Ρωμιοῦ μὲ τὸ ἐξωτερικό: ὅποιος πάει στὸ ἐξωτερικὸ νὰ σπουδάσει, βγάζει ἀπὸ πάνω του τὸν χιτώνα τοῦ Νέσσου. Μάλιστα ξέρουμε πολλοὺς ξενοσπουδασμένους ποὺ προτιμοῦν νὰ συνδιαλέγονται γαλλιστὶ ἢ ἀγγλιστὶ καὶ νὰ θεωροῦν τὴν Ἑλλάδα χεσμένο τόπο… Ἀπὸ αὐτὴ τὴ σκοπιὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι μᾶς λείπει κάποιο φάρμακο ποὺ νὰ μιλάει ἀπευθείας στὸ αἷμα μας. Οὔτε εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ Ἕλλην τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ δὴ τοῦ ξένου πανεπιστημίου «βάζει ξένο μυαλὸ» καὶ προσγειώνεται…

Όπως γνωρίζουμε, ο Παπαδιαμάντης ήταν σαφής πάνω στο ζήτημα της θρησκευτικής πίστης: «Το επ’ εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τα πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου…»

Ο εκδυτικισμός του κρατιδίου μας, η υποτίμηση του κλήρου και η συνακόλουθη απομάκρυνση από την εκκλησία, είχε σαν αποτέλεσμα μια γενική απροσωπία που έπλασε μιξοσόλοικες προσωπικότητες που τσαλαβουτούν τήδε κακείσαι χωρίς επίγνωση. Στη ζωή τους δεν παίζει κανέναν ρόλο ούτε η πίστη ούτε η απιστία. Είναι Έλληνες αυτά τα εκδυτικισμένα μειράκια;

Το πραγματικό, μην το ξεχνάμε, δεν έχει καταστατική τάξη. Είναι παιχνίδι, διαρκής παρουσία μιας αδιευκρίνιστης απουσίας, κακομεταφρασμένη αιωνιότητα που τρέφεται με τη γλαφυρή ρουφιανιά της στιγμής. Κάθε φτήνια έχει την ακρίβεια της, κάθε συναίσθημα ανήκει στην πανίσχυρη τράπεζα της ψυχής. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι το επιμέρους πρόσωπο μοιάζει λειψό, ενώ όλοι μαζί απολαμβάνουν το δικαίωμα αυτοπροστατευόμενης ευφυΐας;

Ας μιλήσουμε αρχικά για τις σωματικές ανάγκες. Ο πεινασμένος πρέπει επειγόντως να φάει και ο διψασμένος να σβήσει τη δίψα του. Ποιος είναι όμως αυτός που γεύεται το φαγητό ή σβήνει τη δίψα του; Το σώμα ή εμείς; Αν η σωματικότητα (και η οργανικότητα την οποία συνεπάγεται) συχνά αυτονομείται και λειτουργεί ερήμην του εγώ, πώς να ταυτίσουμε το εγώ με το σώμα;

Με ένα λόγο η φιλοσοφία είναι ελληνική· είναι θυγατέρα της Πόλης· της δημοκρατικής Πόλης. Αν το δεχτούμε αυτό, μένει ακόμα να πούμε ότι η ελληνική γλώσσα δεν είναι μια αμετακίνητη ουσία και ότι, αν δούμε την φτιαξιά της, οι μεταβολές βαραίνουν γι’ αυτή όσο και οι μονιμότητες. Έτσι η Πόλις, που διαδέχεται επαναστατικά έναν «φεουδαρχικό μεσαίωνα», έχει τις ρίζες της σ’ ένα προηγούμενο παρελθόν, το οποίο σφραγίζουν οι προομηρικές βασιλείες και του οποίου τα ίχνη εμφανίζονται, μεταξύ άλλων, και στα πλατωνικά κείμενα. Γι’ αυτό η αθηναϊκή δημοκρατία -σημείο αναφοράς του Πλάτωνα και των αντιπάλων του Σοφιστών- είναι ένα πρόβλημα, όχι μια ουσία.

Ἄρα ἔχουμε πάντα μιὰν ἀντιθέση τοῦ ντόπιου φιλοδοξου Ρωμιοῦ μὲ τὸ ἐξωτερικό: ὅποιος πάει στὸ ἐξωτερικὸ νὰ σπουδάσει, βγάζει ἀπὸ πάνω του τὸν χιτώνα τοῦ Νέσσου. Μάλιστα ξέρουμε πολλοὺς ξενοσπουδασμένους ποὺ προτιμοῦν νὰ συνδιαλέγονται γαλλιστὶ ἢ ἀγγλιστὶ καὶ νὰ θεωροῦν τὴν Ἑλλάδα χεσμένο τόπο…

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος: Από την Πίζα στο Μεσολόγγι. Το κείμενο είναι από το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη «Τα Καπάκια. Βαρνακιώτης, Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος.» Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 2003. Κείμενο: Κωστής Παπαγιώργης Όπως όλα τα μέλη των φαναριώτικων οικογενειών, ο Μαυροκορδάτος δεν είχε καμιά […]

Όσο για τις αντιδράσεις των οικείων, το διάταγμα ήταν απολύτως σαφές: «όταν τις των άπατων γονέων ή άλλος τις αντιστή εις την παράδοσιν του γενιτσάρου υιού του, θ’ απαγχονίζηται ευθύς εις το κατώφλιον της θύρας του, του αίματός του θεωρουμένου άνευ αξίας.»

“Είχε κάτι το σκελετωμένο αυτό το πρόσωπο; Πιθανώς άφηνε την εντύπωση ότι είχε δεχθεί μια ύπουλη επίθεση από τα μέσα, που σταμάτησε -ευτυχώς- προτού κάνει εμφανείς καταστροφές…”