Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις, πέρα από τα γραφόμενα του Γουναρόπουλου[16], ότι ο Επισκοπικός ναός της Επισκοπής Σερβίων, γνωστός και ως «Βασιλική των Κατηχούμενων», θα μπορούσε να ήταν αφιερωμένος στον στρατιωτικό Άγιο Νικόλαο τον εν Βουνένοις[17], τουλάχιστον κατά την τρίτη φάση του, μετά τον 15ο αιώνα. Η επισκοπή Σερβίων, ήταν γειτονική της επισκοπής Σισανίου και μετέπειτα και Σιατίστης, προφανώς έχοντας πληθυσμιακές και πολιτιστικές ωσμώσεις μαζί της σε βάθος αιώνων.

Μεταξύ 1701, και 1744, έλαβαν χώρα έξι σημαντικά επιδημικά κύματα πανώλης: 1705, 1708-9[33], 1712-14, 1716-19, 1728-30[34], 1740-44. Το χαγιάτι του ναού των προφητών Ηλία και Ελισσαίου μετατράπηκε σε παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους σίγουρα κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από ένα από αυτά τα κύματα, με πιθανότερο βέβαια το τελευταίο. Όταν δηλαδή έλαβε χώρα γενική ανακαίνιση του ναού.

Η κωμόπολη του Βελβεντού εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το Γάλλο περιηγητή. Η παρουσία των Οθωμανών θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη σχεδόν, αν δεν υπήρχαν εκεί ένας βοεβόδας, ένας καδής και δυο απεσταλμένοι του Αλή Πασά, για να θυμίζουν στους Έλληνες πως η πατρίδα τους είναι σκλαβωμένη. Οι εύρωστοι, εργατικοί και διψασμένοι για μάθηση Βελβενδιώτες ίδρυσαν δύο σχολεία και λίγο αργότερα (1815) Βιβλιοθήκη που συντηρούσε η ακμαία και παραγωγική κοινότητα:

Δημόσιας Ιστορικής Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας
Δημόσιας Ιστορικής Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας
Ο Γάλλος φιλλέληνας βρίσκεται στο ελληνικό Σισάνιον την άνοιξη του 1806:

«Η Σιάτιστα, την οποία ο Δον Βαισσέτ στη γεωγραφία του αποκαλεί Σισάνυ, και ο πατήρ Λεκιέν Σισάνιουμ, ενώ ο σημερινός συγγραφέας της ονοματολογίας των ελληνικών επαρχιών, Σισάνιον, ιδρύθηκε από Βλάχους βοσκούς γύρω στο δωδέκατο αιώνα. Τα απέραντα και εύφορα βοσκοτόπια του Βερμίου προσέλκυσαν και στη συνέχεια συγκράτησαν εδώ τους πρώτους έποικους, που ονόμασαν τον καταυλισμό τους Βuοno, καλό, χάρη στα καλά νερά μιας πηγής κοντά στην οποία έστησαν αρχικά τα τσαντίρια τους.