Ο Παύλος Χαρίσης, γεννημένος περί το 1830, αφού επιμελώς ανατράφηκε και διδάχτηκε τα εγκύκλια μαθήματα στη Βουδαπέστη, έγινε γλωσσομαθής· ανέλαβε δε την επιμέλεια των πατρικών κτημάτων, κι ενώ ήταν εύπορος ασχολείτο με μελέτες, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη κλίση στα τεχνικά έργα, και ιδίως στην αρχιτεκτονική και την λεπτοτεχνκή (λεπτουργική). Πήρε δε ως σύζυγο την Σοφία, το γένος Σωτηριάδη[1], γυναίκα λεπτής ανατροφής και αγαθών αισθημάτων· ζούσε ήσυχη ζωή και απέκτησε δυο γιους, τον Αλέξανδρο και τον Ιωάννη.

Φωτογραφίες της παλιάς Κοζάνης

Ο Μελέτιος είχε πατρίδα την Θεσσαλονίκη, από το γένος Κατακάλου, και τον αποκαλούσαν Καστρίκιο. Υπήρξε άνδρας με παιδεία, βαθύς γνώστης της ελληνικής και λατινικής γλώσσας, την οποία μιλούσε. Στην αρχή ήταν ιερέας, μοναχός σε κάποια εκκλησία της Θεσσαλονίκης, κι εκεί ασκούσε επάξια τα καθήκοντα του.

Κατά την παράδοσιν, χριστιανός εξωμότης υπόσχεται τω πολιορκούντι Τούρκω βασιλεί την άλωσιν της πόλεως, απαιτών μόνον ωραίαν τινά κόριν, έχουσα λαμπράν οικίαν μετά παραθύρων υάλινων. Εκβαλών δε τα πράσινα τουρκικά ενδύματα, και ιερατικά περιβαλλόμενος, εξαπατά τους φύλακας, και εισχωρήσας διευκολύνει την εισβολήν των πολιορκούντων.

«Εν σχετική ηρεμία όμως της καταστάσεως νέα πληγή αναφανείσα εκράτει την πόλιν εν αθυμία. Οξεία νόσος διφθερίτις, μετά υμενογόνου λαρυγγίτιδος αποδεκάτιζε τον πληθυσμόν, και ιδία τας τάξεις των παιδιών.» Η νόσος παρατάθηκε μέχρι την άνοιξη του επόμενου έτους (1896) και «απέθανον δ’ εκ ταύτης υπέρ τα εξακόσια παιδία.»

Όμως, μετά την φυγή του αρχηγού των δημοκρατικών Γεωργίου Αυλιώτη, το κόμμα του Ρούσα ενισχύθηκε αρκετά, ώστε, όταν ο Αλή πασάς ανακηρύχθηκε ηγεμόνας της Ρούμελης, ο Ρούσας έφερε την πόλη άνω κάτω κατά το δοκούν.

Το έδαφος της Κοζάνης σε λίγα μέρη είναι αργιλούχο, ενώ σε πολλές περιοχές είναι σιδηρούχο και πλούσιο σε φώσφορο, κάλλιο, ανθρακικές ουσίες και διάφορα άλατα· γι’ αυτό είναι κατάλληλο (επιτήδειο) για φυτείες αμπελιών, δημητριακών, οπωροφόρων δέντρων και καπνοφυτεία. Σε κάποιες περιοχές, εμπεριέχει στοιχεία κατάλληλα προς καλλιέργεια κρόκου, ο οποίος ευδοκιμεί μόνον σε ορισμένα εδάφη. Η χλωρίδα της περιοχής είναι πλούσια σε βλάστηση κι εμφανίζει μεγάλη ποικιλία ιαματικών βοτάνων. Στη θέση Γαλαζόπετρα, φαίνονται στρώματα αμιάντου λίθου, μαζί με ίχνη γραφίτη και γαληνίτη.

Στην κλεισούρα της Κοζάνης συναντάμε ένα επικίνδυνο μονοπάτι, στην αρχή του οποίου βρίσκεται ένα στρατιωτικό φυλάκιο. Ο δρόμος που ξεκινάει με την κλεισούρα της Κοζάνης έχει μήκος δύο λευγών και αποτελεί τον δρόμο των καραβανιών που διακινούν το εμπόριο μεταξύ της εδώθε του Αξιού Μακεδονίας και της Θεσσαλίας.

Καρναβαλικές γιορτές πρωτοπαρουσιάζονται στη περιοχή γύρω στο 1650, με τη μορφή των “ρογκατζαρίων”, τα οποία διαρκούσαν ένα δωδεκαήμερο. Η κυριότερη αμφίεση των Ρογκατζιαρίων στην Κοζάνη ήταν της δυάδας των Κωδωνοφόρων.

Ο Κοζανίτης ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Κ. Σακελλάριος