Το μακρινό σωτήριο έτος 885, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (Βυζάντιο) προσπαθούσε να πάρει ξανά τον έλεγχο της Βαλκανικής χερσονήσου. Είχε χάσει τον έλεγχο των Βαλκανίων κατά τους προηγούμενους αιώνες λόγω των Αραβοβυζαντινών πολέμων, των Αβαροσλαβικών επιδρομών και εγκαταστάσεων καθώς και άλλων εσωτερικών παραγόντων.

O Λόφος των Γαζήδων (Gaziler-Τepesi) στον Βαθύλακκο Κοζάνης

Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις, πέρα από τα γραφόμενα του Γουναρόπουλου[16], ότι ο Επισκοπικός ναός της Επισκοπής Σερβίων, γνωστός και ως «Βασιλική των Κατηχούμενων», θα μπορούσε να ήταν αφιερωμένος στον στρατιωτικό Άγιο Νικόλαο τον εν Βουνένοις[17], τουλάχιστον κατά την τρίτη φάση του, μετά τον 15ο αιώνα. Η επισκοπή Σερβίων, ήταν γειτονική της επισκοπής Σισανίου και μετέπειτα και Σιατίστης, προφανώς έχοντας πληθυσμιακές και πολιτιστικές ωσμώσεις μαζί της σε βάθος αιώνων.

Μεταξύ 1701, και 1744, έλαβαν χώρα έξι σημαντικά επιδημικά κύματα πανώλης: 1705, 1708-9[33], 1712-14, 1716-19, 1728-30[34], 1740-44. Το χαγιάτι του ναού των προφητών Ηλία και Ελισσαίου μετατράπηκε σε παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους σίγουρα κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από ένα από αυτά τα κύματα, με πιθανότερο βέβαια το τελευταίο. Όταν δηλαδή έλαβε χώρα γενική ανακαίνιση του ναού.