Οι Κομπανίες ήταν αδελφότητες πραματευτών και άλλων επαγγελματιών Ελλήνων στις παροικίες της Ουγγαρίας, στην Αυστρία και τις παραδουνάβιες χώρες. Αυτές, συγκροτημένες το πλείστον από Μακεδόνες, είχαν ακέραια τη συνείδηση ότι τα μέλη τους συνανήκαν εις αλλήλα, και [πίστευαν] σε μία ιδέα, αυτή της δεδουλωμένης πατρίδας ή τουλάχιστον της Ορθοδόξης Ελλ. θρησκείας

Ο Τράντας είχε τον γιό του Χαρίσιο μαζί και έναν αδελφό αξιωματικό στη Ρωσία· μετά από λίγα χρόνια, ο Χαρίσιος πήγε στο θείο του και αφού έζησε δώδεκα χρόνια κοντά του, επέστρεψε μετά το θάνατό του κληρονόμος της μεγάλης περιουσίας του· θέλοντας να ενισχύσει την περιοχή, κατάφερε γι’ αυτό το σκοπό να λάβει σουλτανικό διάταγμα με προνόμια υπέρ της πόλης.

Σύμφωνα λοιπόν με τα προηγούμενα, το όνομα της πόλης εξηγείται πλέον σαφώς, προκύπτει από την εξέλιξη της ιστορίας και ερμηνεύεται με βάση την φιλοπατρία των πρώτων Ελλήνων αποίκων που ήρθαν από την Ήπειρο, οι οποίοι για να παρηγορηθούν διατήρησαν το όνομα της ερημωμένης πατρίδας τους και ανασύστησαν νέα Κόσδιανη.

Το χρυσόβουλο ανήκει στη μονή Ολυμπιώτισσας, βασίζεται δε σε προηγούμενα χρυσόβουλα και καταγράφει τα κτήματα που ανήκουν στο μοναστήρι, ανάμεσα στα οποία σαφώς και ονομαστικά γίνεται λόγος για την Κοζάνη (περί Κόζιανης), όπως θα δούμε παρακάτω.

Οι αρχές του συνοικισμού της πόλης τυχαίνει να είναι λίγο σκοτεινές· διότι μαρτυρίες σαφείς δεν αναβρίσκονται πουθενά. Εκτός από κάποια στοιχεία και την ιστορική έρευνα όπως μας παραδόθηκε, δεν σώζεται καμιά αρχαία γραπτή μαρτυρία. Τρεις όμως από τους νεότερους έγραψαν κάποια σημειώματα, τα οποία μας βοήθησαν αρκετά.

στορία της Κοζάνης / Παναγιώτης. Ν. Λιούφης. Τύποις Ιωαν. Βάρτσου, 1924.

Η κωμόπολη του Βελβεντού εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το Γάλλο περιηγητή. Η παρουσία των Οθωμανών θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη σχεδόν, αν δεν υπήρχαν εκεί ένας βοεβόδας, ένας καδής και δυο απεσταλμένοι του Αλή Πασά, για να θυμίζουν στους Έλληνες πως η πατρίδα τους είναι σκλαβωμένη. Οι εύρωστοι, εργατικοί και διψασμένοι για μάθηση Βελβενδιώτες ίδρυσαν δύο σχολεία και λίγο αργότερα (1815) Βιβλιοθήκη που συντηρούσε η ακμαία και παραγωγική κοινότητα: