Για να είμαστε λοιπόν ακριβείς θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε το τέλος των ιδεολογιών ως μερική επιστροφή στο ζωικό βασίλειο. Αν είναι ωραίο και ευκταίο να φθάσει ως εκεί ο αποχαιρετισμός από την Ουτοπία, παραμένει βέβαια ζήτημα γούστου.

Δίχως εκείνο τάσβεστο το πάθος που έβραζε μέσα μας στον τόπο του πεθαμένου μας πατριωτισμού, η Ρωμιοσύνη θα ήτανε φραγκοφαγωμένη χρόνια πριν να την αρπάξουν οι Τούρκοι.

Η εξαιρετικά αναπτυγμένη ιστοριογραφία της Κίνας δεν είχε τη μέθοδο του Θουκυδίδη. Είναι αλήθεια πως ο Μακιαβέλι είχε προδρόμους στις Ινδίες· αλλά από ολόκληρη την ινδική πολιτική σκέψη έλειπε μια συστηματική μέθοδος που να μπορεί να συγκριθεί με του Αριστοτέλη, όπως έλειπαν γενικά οποιεσδήποτε ορθολογικές βασικές έννοιες.

Συνολικά, φαίνεται ότι η διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης θα είναι έντονα συγκρουσιακή. Κάθε άλλο παρά εύκολα η αποπαγκοσμιοποίηση θα ενεργοποιήσει έναν «ενάρετο κύκλο», όπου η ανάπτυξη, με καθοριστική συμβολή του εθνικού κράτους, θα συνδυάζεται με τη γενναία αύξηση των κοινωνικών παροχών.

Ώστε το όνειρο του παγκόσμιου κράτους υπό ορισμένες συνθήκες μπορεί να πραγματοποιηθεί με αιματηρές συγκρούσεις πρωτοφανούς έντασης και έκτασης. Ανάμεσα στις ηθικές-ανθρωπιστικές προκείμενες του αιτήματος του παγκόσμιου κράτους και στην εμπράγματη πολιτική μετουσίωση αυτού του ίδιου αιτήματος δεν υφίσταται καμμιά αναγκαία συνάρτηση.

Στην στροφή του αιώνα πρέπει σαν είδος να κάνουμε μια στρατηγική επιλογή όσον αφορά τον τρόπο που θα παράγουμε την ενέργεια που χρειάζεται για την επιβίωση μας. Για πάνω από 150 χρόνια στηριχτήκαμε σε ένα καύσιμο που ναι μεν μας άνοιξε ένα πλήθος επιλογών και έλυσε χρόνια προβλήματα της ανθρωπότητας άλλα, φευ, στερεύει.