Πέρα απ’ αυτά, η πόλη πρέπει να έχει τέτοια μορφολογία, που να ευνοεί και τις στρατιωτικές ανάγκες: «Σχετικά με τη μορφολογία της χώρας δεν είναι δύσκολο να πούμε (σε μερικά ζητήματα είναι απαραίτητο να δεχόμαστε την άποψη των έμπειρων στα στρατιωτικά) ότι πρέπει να αποτρέπει την εισβολή των εχθρών, να διευκολύνει όμως την έξοδο των κατοίκων της».

Οι κοινωνίες που στα λόγια προάγουν αξίες διαφορετικές από αυτές που υπηρετούν σε επίπεδο εξουσίας, πέρα από υποκριτικές, είναι τελικά αδιέξοδες, αφού νομοτελειακά προάγουν τη συλλογική δυστυχία: «Συνεπώς έχει αποδειχθεί ότι ο ίδιος βίος είναι κατ’ ανάγκη ο άριστος βίος και για τον καθένα άνθρωπο ξεχωριστά και για τις πόλεις και για τους ανθρώπους συλλογικά».

Φυσικά, η απερίφραστη καταδίκη του επεκτατισμού ως κατάλυση δικαίου κι ως μοιραία εννοιολογική ματαίωση της πολιτικής δεν ακυρώνει τις στρατιωτικές προετοιμασίες που πρέπει πάντα να κάνει μια πόλη: «… όλες οι φροντίδες για τον πόλεμο πρέπει να θεωρηθούν καλές, όχι όμως με την έννοια ότι αποτελούν τον έσχατο σκοπό από όλους, αλλά αντίθετα ότι αυτές οι φροντίδες γίνονται για να εξυπηρετήσουν το σκοπό της πολιτικής κοινωνίας».

Η παρουσίαση των υλικών επιθυμιών (φαγητού – ποτού) ως πλέον βλαβερές, δεν πρέπει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι ο Αριστοτέλης προτάσσει τον ασκητισμό ή τη στέρηση ως αντίβαρο του υλιστικού πειρασμού. Η φράση «δεν μπορεί να συγκρατήσει καθόλου» είναι καθοριστική. Ο άνθρωπος που δεν έχει καμία αυτοσυγκράτηση είναι ο άνθρωπος που δεν έχει κανένα μέτρο, εκλαμβάνοντας την ευτυχία ως κατανάλωση.

Η ορθή λειτουργία των θεσμών είναι η προϋπόθεση του ιδανικού πολιτεύματος. Η διαφάνεια, η δικαιοσύνη, η εφαρμογή του νόμου, η αξιοκρατία, η εδαφική ακεραιότητα, όλα αυτά που δομούν την πόλη εξασφαλίζοντας τη συνοχή και την ομαλότητα είναι ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση της εξουσίας, που δεν μπορεί παρά να διαμοιράζεται καλύπτοντας όλες τις ανάγκες.

Τα μεγάλα μνημεία δεν είναι παρά επιτεύγματα του πολιτεύματος. Κάθε πολίτευμα που θέλει να παραμείνει, οφείλει να δείχνει τα σύμβολα της υπεροχής του. Όσο πιο λαμπρά, τόσο πιο λαμπρή και η αίγλη του πολιτεύματος. Και για την ολιγαρχία υπάρχει κι ένας λόγος παραπάνω. Τα πανίσχυρα σύμβολα της ισχύος καθιστούν τον πολίτη απολύτως μηδαμινό. Ποιος θα τολμήσει να αμφισβητήσει μια τόσο μεγαλειώδη εξουσία;

Ο Αριστοτέλης επέκρινε τον σπαρτιατικό νόμο που επέτρεπε στις γυναίκες, σε αντίθεση με τους άνδρες, να ζουν άσωτα και με πολυτέλεια. Από τις μαρτυρίες συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες δε χρειαζόταν να ασκούνται ύστερα από τη γέννηση παιδιών ή αφού πέρασαν την ηλικία που μπορούσαν να τεκνοποιήσουν.

Από την άλλη, η ιδιοκτησία όλων των εκτάσεων από έναν μετατρέπει τους άλλους σε άνεργους, που πρέπει να προσληφθούν από αυτόν ή να καταφύγουν στα κρατικά βοηθήματα. Αυτό το μοντέλο παραγωγής οδηγεί στον πλουτισμό του ενός, αυξάνει το ωράριο εργασίας και μετατρέπει την εργασιακή συνθήκη σε υποτέλεια, αφού όλα επαφίενται στην κρίση του αφεντικού. Αν το πρώτο μοντέλο παραγωγής ταιριάζει στη δημοκρατία, είναι φανερό ότι το δεύτερο ταιριάζει στην ολιγαρχία. Η πόλη έχει τρόπους να ευνοήσει το ένα ή το άλλο μοντέλο. Η φορολογία είναι ένας από αυτούς.

Σχετικά με τη σύσταση του πληθυσμού (ως προς τις βιοποριστικές δραστηριότητες) που θα μπορούσε να ευνοήσει με τον καλύτερο τρόπο τη δημοκρατία ο Αριστοτέλης είναι ξεκάθαρος: «… ο γεωργικός είναι ο καλύτερος δήμος, με αποτέλεσμα να είναι δυνατόν να καθιδρυθεί δημοκρατία εκεί όπου το πλήθος ζει από τη γεωργία ή την κτηνοτροφία».

Σπανίως ακούμε για τον Αριστοτέλη, για την ανάγκη προβολής και ανάδειξης του θαυμάσιου θεματικού πάρκου της Χαλκιδικής, με τις ανακαλύψεις του, για τη γενέτειρά του, τα εγκαταλειμμένα στην τύχη τους Αρχαία Στάγειρα… Η σκόνη των «ειδήσεων» του «Eldorado» σκεπάζει τα πάντα…