Σε πολλά σπίτια δεν ηύρισκες ούτε μία καρέκλα! Κάθονταν όλοι καταή, σταυροπόδι. Το χειμώνα στο τζιάκι πυροκοπά (δίπλα στη φωτιά)! Αλλά και ποιος να πρωτόπιανε το τζιάκι (ενν. ποιος να καθόταν πρώτος), στο τζιάκι ήταν για τ’ς γερόντ’ς και για τ’ς μ’σαφ’ραίους! Άμα ήταν γάμος, στο τζιάκι κάθονταν ο νούνος!

«Κάθι προυί η μάνα μ’ έβραζι τραχανά ή γάλα… Ή κανιά πίτα αν είχι φκιάσει του βράδυ… Οι γ’ναίκις τότι μαέριβαν του βράδυ, γιατί δούλιβαν ούλη μέρα στα χουράφια… Στου σκουλειό δεν έτρουγαμαν τίπουτα… Του μισημέρι π’ μας σκόλαγι ου δάσκαλους, έτρουγαμαν μια κι καλή… Τα βλαχόπ’λα (οι συμμαθητές της που ήταν παιδιά μετακινούμενων κτηνοτρόφων και περπατούσαν μέχρι και δύο ώρες για να έρθουν στο σχολείο) έπιαναν κάναν ίσκιου (δηλ. κάθονταν σε σκιερό μέρος) για να φάν’… Ψουμουτύρι έτρουγαν κάθι μέρα αυτά τα πιδιά…»

Έκανε κρύα εκειά τα χρόνια κι εμείς ήμασταν ξυπόλητοι. Δεν είχαμαν παπούτσια, αλλά κάτι φιλενάδες μ’ μου ‘χαν φκιάσει πορπόδια (ή προπόδια) με… σαμπρέλες από αμάξι! Απ’κάτω σαμπρέλα αντίς για σόλα κι αχπάνω δίμτινο (δίμιτο ύφασμα), μάλλινο, σαν πανί. Αυτό τό ’ραβαν οι φιλενάδες μ’ ψ’λά στ’ σαμπρέλα και γένονταν σαν παπούτσια! Άμα έβρεχε, μούσκευε το ποδάρι, γιατί καβαλίκευε το νερό!

Κ’βεντιάζαμαν, γελάμαν, λέμαν και κάνα τραγούδι. Λέμαν και τα “χρόνια πολλά”. Στα λιανοπαίδια δεν έκαναμαν δώρα, τι να τ’ς δώκουμε… Α, αν είχαμαν κάνα γλυκό, κάνα κομματάκι πίτα, έτσι τ’ βγάζαμαν εμείς τότε.

«Όσοι γύρ’σαν απ’ το αλβανικό πόλεμο, οι πλειότεροι δεν τα γλίτωσαν τα ποδάρια τ’ς, γιατί είχαν κρυοπαγήματα! Τ’ς ακρωτηρίαζαν οι γιατροί… για να ξεμπλέν’ (ξεμπλέκουν). Ούτε τα μέσα είχαν, αλλά ούτε και χώρο είχαν… Ποιος θα τ’ς γιατροπόρευε…

Ήταν δυο ξαδέρφια, χωριανοί μ’, κι είχαν μια ιταλικιά χειροβομπίδα, τότε που ’μασταν λιανοπαίδια, 15 χρονών, εκεί γύρα. Τ’ βάρ’γαν από ένα λιθάρι, αλλά δεν έσκασε. Κι όταν τ’ν πήρε το ένα το παιδί στα χέρια, τότε έσκασε! Δεν τ’ κόπ’καν δάχ’λα, αλλά απ’ τ’ λάμψη τυφλώθ’κε! Πάν’ τα φωτερά (μάτια)! Τά ’ταν τα μάτια του, αλλά δεν ήγλεπε ντιπ.

Ένας αιώνας πέρασε από τότε που γράφτηκε με αίμα και δάκρυα μία από τις πλέον επώδυνες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Η Μικρά Ασία, κοιτίδα ενός πανάρχαιου πολιτισμού, εγκαταλείφθηκε για πάντα από τους Έλληνες, ενώ χιλιάδες ήταν τα τραγικά θύματα της τουρκικής θηριωδίας που ακολούθησε την άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού, ο οποίος είχε μεταβεί στην περιοχή ως ελευθερωτής των υπόδουλων ομοεθνών.

Ύστερα έβαζαν ξηρές στουμπισμένες ρίζες ριζαριού (ερυθρόδανου) ή σιούπκες από φύλλα βαλανιδιάς (παράσιτα σαν καρύδι, κηκίδες) για να σφίξει το χρώμα (να γίνει ανεξίτηλο). Τ’ ανακάτωναν συχνά για να λιώσουν καλά τα χρώματα και να βαφεί παντού ομοιόχρωμα το ύφασμα. Τώρα ρίχνουν λουλάκι της ώρας (σκόνη) στο καζάνι, βουτούν το ύφασμα 2-3 φορές, όταν είναι χλιαρό το μίγμα και τ’ αφήνουν να βράσει πάνω από 24 ώρες.

Το νερό ήταν τ’ καθεμιανού, δε μπόρ’γε να πας στον ξένο τον τόπο (εννοεί ιδιοκτησία). Αλλά γένονταν και τ’ άλλο… Άμα ήταν το νερό… αδέσποτο (δηλ. ανάβλυζε σε τοποθεσία που δεν ανήκε σε κανέναν), εκεί ήταν ποιος θα πρόπαγε (προλάβαινε) να βάλει το λάστιχο και να… πιάσει το νερό!

Η σειρά ντοκιμαντέρ φιλοδοξεί να φωτίσει μια λιγότερο γνωστή πλευρά της Ελληνικής Επανάστασης, να μιλήσει για την κληρονομιά των ορφανών Ελληνόπουλων, αλλά και την ιστορία των απογόνων τους έως σήμερα.