Κάτι πρέπει να συνέδεε τόσο ανόμοιες κοινωνίες μέσα από βουνά, χιόνια και αιώνες του παρελθόντος. Κάτι εξηγεί το γιατί ένας Αμερικανός ή ένας Γερμανός που πιάνουν τώρα στα χέρια τους τη Μήδεια ή την ιστορία του Θουκυδίδη αναγνωρίζουν αμέσως κάτι σύγχρονο, αν όχι κάτι που να απηχεί τη δική τους πολιτιστική εμπειρία, με ένα τρόπο που δεν ισχύει για τις θυσίες των Αζτέκων, την κινέζικη ποίηση, το Κοράνι ή τα ιερογλυφικά. Αυτό το κάτι —όχι φυλή αλλά πολιτισμός— είναι μια πολύ ασυνήθιστη παράδοση που αρχίζει με τους Έλληνες και παραμένει μαζί μας ακόμη και σήμερα.

Η πολιορκία και άλωση της Κωνσταντινούπολης υπό των Οθωμανών στα 1453 είναι γεγονός της ημετέρας ιστορίας επισημότατο. Κατά τους αλλογενείς συγγραφείς εκείνων των χρόνων, κυρίως τους Ιταλούς, η άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας σφόδρα κατεπτόησεν άπαντες τους Χριστιανούς της Ευρώπης και κυρίως αυτούς των βορείων όμορων κρατών.

Η Ελλάδα λοιπόν κληρονόμησε τη Ρώμη. Αρχικώς, στα 330, τίποτα τέτοιο δεν είχε προβλεφθεί: η Κωνσταντινούπολη του Κωνσταντίνου ήταν ένα προγεφύρωμα της ρωμαϊκότητας και της λατινικής γλώσσας σε ελληνικό έδαφος (127). Αλλά η ρωμαϊκή Δύση έβαλε στα χέρια των Ελλήνων τον μηχανισμό της κυριαρχίας τους. Με τον Κωνστάντιο τον Β΄, η Σύγκλητος του Βυζαντίου εξισώθηκε με εκείνη της παλαιάς Ρώμης.

Οι Έλληνες έμοιαζαν να ξεχνούν την ύπαρξη αυτών των ξένων (των Ρωμαίων, σ.τ.μ.) και ο κόσμος τους μοιραζόταν σε δύο μέρη, τους Έλληνες και τους βαρβάρους, και, σιωπηρά, κατέτασσαν τη Ρώμη μεταξύ των βαρβάρων, γεγονός το οποίο ήταν γνωστό στη Ρώμη.[ ] Βέβαια, όταν ένας Έλληνας συγγραφέας διαιρεί την ανθρωπότητα της εποχής του ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους, δεν περιλαμβάνει απαραιτήτως τους Ρωμαίους στους τελευταίους, απλώς δεν τους σκέφτεται καθόλου όταν προσφέρει τη λέξη «βάρβαροι» με απόλυτη αθωότητα.

Η εθνικοποίηση του Ισλάμ και ο εξισλαμισμός του έθνους είναι ταυτόσημες διαδικασίες που στοχεύουν στη δημιουργία ενός υποδειγματικού πολίτη, εθνικά Τούρκου, θρησκευτικά σουνίτη, ο οποίος, εκπαιδευμένος στον στρατώνα ή το τζαμί, είναι βιομηχανικά κατασκευασμένος και ρυθμισμένος με στόχο να διορθώσει την αδικία της ιστορίας και να αποκτήσει εκ νέου τη δύναμη να εξουσιάζει.

Περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι εκτιμάται ότι εκτελέστηκαν ως αντιφρονούντες και εχθροί της πατρίδας την περίοδο της Μεγάλη Εκκαθάρισης του Στάλιν στη Σοβιετική Ρωσία – ή εποχή του Μεγάλου Τρόμου – από το 1936 έως το 1938.

«Κάποιος αποφασίζει να βγάλει απ’ τη μέση τους Έλληνες. Τι μένει; Ένα συνεχές τραύλισμα».

Από την εποχή των Νεότουρκων, γύρω στο 1910, όταν στην Τουρκία αναπτύσσεται ένας νεόκοπος επιθετικός εθνικισμός, η αντίθεση Ελλήνων και Τούρκων παύει να ενδύεται τη μορφή της αντίθεσης ορθόδοξων και μουσουλμάνων και εμφανίζεται πρωταρχικώς ως εθνική, μη θρησκευτική αντίθεση, έστω και εάν το θρησκευτικό στοιχείο συνεχίζει να λειτουργεί στο υπόστρωμα.

«Θα κληροδοτήσουμε τον πόλεμο στα παιδιά μας…».

Αν σήμερα η δημαγωγία φόρεσε το πιο «μοντέρνο» ρούχο του λαϊκισμού, οι μέθοδοί της μένουν το ίδιο απατηλές κι οι στόχοι της το ίδιο ολέθριοι. Ο άλλοτε «ανθηρός ελληνικός λόγος» έχει γεμίσει όσο ποτέ από τριβόλους και παγίδες.