Όταν η στατική της societas civilis υποχώρησε μπροστά στη δυναμική του καπιταλισμού, δεν μπορούσε πια να γίνει λόγος για συντηρητισμό με την ανόθευτη έννοια της διαφύλαξης μιας θεόδοτης, αιώνιας και ιεραρχικής τάξης επί της γης.

«Μή ἀπατᾶτε δέ τόν ἑαυτόν σας μέ τήν ἰδέαν, ὅτι εἶναι δυνατόν καί εἰς τήν γῆν νά θησαυρίζη κανείς καί εἰς τόν Θεόν νά εἶναι προσκολλημένος. […] Ἤ θά μισήσετε τόν πλοῦτον, διά νά ἀγαπήσετε τόν Θεόν, ἤ θά προσκολληθῆτε εἰς τόν πλοῦτον καί θά καταφρονήσετε τότε τόν Θεόν.»

Όταν στερείς από την κοινωνία το μορφωτικό αγαθό πρέπει να έχεις σοβαρούς λόγους να επικαλεστείς και η κοινωνία να τους συμμερίζεται. Και η κοινωνία, τα παιδιά της οποίας βαθμολογούμε κάθε μέρα, δεν αντιλαμβάνεται τους συχνά δυσνόητους δικούς μας ενδοιασμούς.

Γιατί η διαπίστωση, ότι μόνον μέσα από την αντιπαράθεση με ορισμένα γνωρίσματα των Νέων Χρόνων συμπυκνώθηκαν ορισμένες ιδεολογικές θέσεις για να συγκροτήσουν ό,τι εκ των υστέρων ονομάσθηκε «συντηρητισμός», δεν εξυπονοεί eo ipso ότι αυτές γεννήθηκαν ex nihilo και αναγκαστικά μέσα σε τούτη την αντιπαράθεση και εξ αιτίας της.

Το κάθε κυρίαρχο κράτος ή η κάθε κυρίαρχη εξουσία έχει το δικαίωμα να συλλαμβάνει ανθρώπους από άλλες χώρες μόνο και μόνο επειδή αυτοί εισέρχονται ή παρεπιδημούν, δίχως άδεια, στην επικράτειά της, όμως δεν έχει, π.χ., το δικαίωμα να τους ξυλοκοπήσει, γιατί η ίδια διακηρύσσει το ανθρώπινο δικαίωμα της σωματικής ακεραιότητας, λες και η σύλληψη καθ’ εαυτήν δεν αποτελεί eo ipso άρση του δικαιώματος του ατόμου να διαθέτει το σώμα του όπως θέλει!

Χρηστικό λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας 

Τα γράμματα δεν άλλαξαν από τότε· το «α» συνεχίζει να έχει το ίδιο σχήμα και υπάρχει για να τοποθετείται στη σωστή θέση μέσα στις λέξεις. Άλλαξαν όμως οι άνθρωποι και οι τρόποι τους· η παντομίμα ενός κακοχωνεμένου Διαφωτισμού, έκανε το μοντερνιστικό θαύμα της. Η γενική και η κλασσική παιδεία – των αρχαίων τραγωδιών, του βυζαντινού μεγαλείου, των Πατέρων της Εκκλησίας και του Ομήρου – άρχισε σταδιακά να χάνει την αίγλη της.

Η νομισματική ένωση αποτελεί λ.χ. ένα εγχείρημα, το οποίο λογικά και in absracto προωθεί την ενοποιητική διαδικασία. Αν όμως η εφαρμογή της γεννήσει σφοδρούς αγώνες ανακατανομής και μείζονες αστάθειες, τότε ό,τι είχε σχεδιασθεί ως δρόμος προς την ενοποίηση θα μεταβληθεί σε αιτία αδιέξοδης διαπάλης.

Αντίθετα, η ελληνική πλευρά δεν έχει τη δυνατότητα (με ελάχιστες παρήγορες εξαιρέσεις) να αποσπάσει από τον μεγάλο και συμπαγή τουρκικό γεωγραφικό όγκο ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο κομμάτι χωρίς να περιπλακεί, mutatis mutandis, στο τραγικό δίλημμα του 1922.

«Καπνός, βρώμα και κακιά γυναίκα διώχνουν τον άνθρωπο απ’ το σπίτι.», οι γερμανικές «Καπνός, κακή γυναίκα και κρομμύδι βλάβουν τα μάτια.», «Καπνός, κακή σκεπή και κακή γυναίκα είναι τρία μεγάλα βάσανα.», «Γυναίκα που θυμώνει, τζάκι που καπνίζει και τρύπιο τηγάνι είναι βλαβερά στο σπίτι.»