Η ταυτότητα της Ορθοδοξίας

Γράφει ο Κώστας Ι. Παλπάνης

 Στην πατερική γραμματεία «Ορθοδοξία» είναι η «αψευδής περί Θεού και κτίσεως υπόληψις». Η ορθή θεώρηση του Θεού έχει ως συνέπεια την ορθή θεώρηση της κτίσης. Η ασέβεια προς τον Θεό οδηγεί στην ασέβεια προς την εικόνα του Θεού, τον άνθρωπο. Οδηγεί, τέλος, στην ασέβεια προς το έργο του Θεού, το φυσικό περιβάλλον.

 Την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής υποδηλώνεται και εορτάζεται η «ταυτότητα» της Ορθοδοξίας.

 Η αναστήλωση των εικόνων, που γιορτάζεται την Κυριακή της Ορθοδοξίας, είναι αρχικά «αναστήλωση» της εικόνας του Χριστού. Η ενανθρώπιση του Χριστού έκανε δυνατή την περιγραφή του Θεού «εν εικονίσμασιν». Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται η ανακαίνηση του ανθρώπου.

 Η δεύτερη εικόνα που συνεορτάζεται είναι «η αμυδρά ρυπωθείσα εικόνα του Θεού». Είναι ο άνθρωπος που μέσω του Χριστού ανυψώθηκε στη θεία λαμπρότητα. Μηδαμινός και μέγιστος, ευτελής και ένδοξος, ανάλογα πώς θα χρησιμοποιήσει το αυτεξούσιο του. Ή θα αντανακλά τη δόξα του Θεού ή θα τη ρυπαίνει, οπότε θα ευτελίζεται και θα μηδενίζεται.

 Τρίτη εικόνα είναι η υλική. Αυτή που φιλοτεχνείται με σχήματα και χρώματα σε υλικές επιφάνειες. Όλες οι εικόνες που «ωραΐζουν» τις Εκκλησίες και τα σπίτια μας, που στηρίζουν και διδάσκουν «εν αήχω φωνή».

 Αλλά και η κτίση ολόκληρη εορτάζει σήμερα, αφού εικονίζει με τον τρόπο της τη θεία μεγαλειότητα. Εορτάζουν τα κτίσματα, «σημαίνοντα» τη δημιουργική και προνοητική παρουσία του Θεού.

 Η Εκκλησία δεν περιφρονεί την ύλη. Σέβεται την ύλη, όχι όμως ως «Θεό» αλλ’ ως «θείας ενέργειας και χάριτος έμπλεων». Η πτώση που αλλοτρίωσε τον άνθρωπο από τον Θεό, τον πλησίον και την κτίση, τον έκανε δυνάστη και εκμεταλλευτή. Δυστυχώς, επικαλούμενος ασεβέστατα και θρασύτατα «το όνομα του Θεού», μολύνει, καταστρέφει, βομβαρδίζει, γίνεται θεομάχος, εικονομάχος, εικονολάτρης, ειδωλολάτρης.

 Η πρώτη Κυριακή των νηστειών ως γιορτή της αναστηλώσεως των εικόνων, είναι γιορτή της αποκαταστάσεως όλων των κτιστών εικόνων στη σωστή θέση και σχέση. Είναι γιορτή της ορθής πίστης. Και επειδή η Εκκλησία του Χριστού είναι τύπος και εικόνα «του σύμπαντος κόσμου», η σημερινή γιορτή της Ορθοδοξίας είναι σε τελική ανάλυση γιορτή του σύμπαντος κόσμου.

 Σήμερα, που ο κόσμος παραπαίει ανερμάτιστος και ο άνθρωπος και η υλική κτίση κακοποιούνται βάναυσα και καθυβρίζονται, καλείται ο καθένας μας να γίνει «ιερέας» της κτίσης που θα προσφέρει «τα Σα εκ των Σων» στον άκτιστο Θεό, συνειδητοποιώντας, επιτέλους, πως «πάσα η κτίσις συστενάζει και συνωδίνει άχρι του νυν», αφού ως ιερέας δε θυσίασε τον εγωισμό του και παραμένει ανάλγητος καταστροφέας.

 Χρόνια πολλά, πραγματικά και όχι «εικονικά».

Ο Κώστας Ι. Παλπάνης είναι Θεολόγος