25 Ιουλίου 2021 at 22:15

Η εκπαίδευση των νέων ανθρώπων, οι εξετάσεις και η πραγματική ζωή

από

Η εκπαίδευση των νέων ανθρώπων και η πραγματική ζωή

Ο Hippolyte Adolphe Taine (21 Απριλίου 1828 – 5 Μαρτίου 1893) ήταν Γάλλος κριτικός και ιστορικός. Στο κείμενο που ακολουθεί, ο επιφανής συγγραφέας μάς δείχνει  τις βασικές διαφορές του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος από το σύστημα των Αγγλοσαξόνων, στα τέλη του 19ου αιώνα. Στους Αγγλοσάξονες, η διδασκαλία «δεν προέρχεται από το βιβλίο αλλά από το ίδιο το πράγμα». Ο μηχανικός, για παράδειγμα, «επειδή μορφώνεται μέσα σε ένα εργαστήριο και ποτέ μέσα σε ένα σχολείο, μπορεί να φτάσει ακριβώς στο βαθμό που επιτρέπει η νόησή του, εργάτης ή αρχιτεχνίτης αν είναι ανίκανος να πάει πιο μακριά, μηχανικός, αν οι δεξιότητες του το επιτρέπουν.» Εκεί, λέει ο Taine, υπάρχει «μια μέθοδος διαφορετικά δημοκρατική και ωφέλιμη για την κοινωνία και δεν εξαρτάται όλη η καριέρα ενός ατόμου από ένα διαγωνισμό κάποιων ωρών που τον υφίσταται στα δεκαοκτώ ή είκοσι χρόνια του.» Το εν λόγω απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Taine, «Το Σύγχρονο Πολίτευμα» (1894).[1]

Κείμενο: Hippolyte Adolphe Taine

Οι ιδέες δεν διαμορφώνονται παρά μέσα στο φυσικό και κανονικό τους περιβάλλον· αυτό που κάνει να βλαστάνει η φύτρα τους είναι οι αναρίθμητες δυνατές εντυπώσεις που ο νέος άνθρωπος λαμβάνει καθημερινά στο εργοστάσιο, μέσα στο ορυχείο, στο δικαστήριο, στις σπουδές, πάνω στο κρηπίδωμα, στο νοσοκομείο, με τη θέα των εργαλείων, των υλικών και των επιχειρήσεων, με την παρουσία των υπαλλήλων, των εργατών, μπρος στην εργασία, στο έργο που έγινε καλό ή άσχημο, δαπανηρό ή επικερδές: να οι μικρές ιδιαίτερες αντιλήψεις των ματιών, του αφτιού, των χεριών και, ακόμα, της όσφρησης, που, καθώς προσλαμβάνονται ακούσια και αφομοιώνονται αθόρυβα, οργανώνονται μέσα του για να του εμπνεύσουν αργά ή γρήγορα αυτόν τον καινούργιο συνδυασμό, την απλοποίηση, τη οικονομία, την τελειοποίηση ή την εφεύρεση. Απ’ όλες αυτές τις πολύτιμες επαφές, απ’ όλα αυτά τα αφομοιώσιμα και απαραίτητα στοιχεία, ο νεαρός Γάλλος είναι στερημένος, και ακριβώς στη διάρκεια της γόνιμης ηλικίας: επί επτά ή οκτώ χρόνια είναι απομονωμένος μέσα σ’ ένα σχολείο, μακριά από την άμεση και προσωπική εμπειρία, που θα του έδινε μιαν ακριβή και ζωντανή ιδέα των πραγμάτων, των ανθρώπων και των διάφορων τρόπων να τους χειρίζεσαι.

Παιδιά στο σχολείο. I bambini e la scuola di Albert Samuel Anker
Παιδιά στο σχολείο. I bambini e la scuola di Albert Samuel Anker

Τουλάχιστον εννέα στους δέκα έχουν χάσει το χρόνο και τον κόπο τους, πολλά χρόνια από τη ζωή τους, και χρόνια παραγωγικά, σημαντικά ή ακόμα και αποφασιστικά: υπολογίστε κατ’ αρχάς το μισό ή τα δύο τρίτα από αυτούς που παρουσιάζονται στις εξετάσεις, θέλω να πω τους αποκλεισμένους· ακολούθως, από αυτούς που έγιναν δεκτοί, που πρoβιβάστηκαν, που πήραν πτυχίο και δίπλωμα, ακόμα το μισό ή τα δύο τρίτα, θέλω να πω τους αποκαμωμένους. Τους ζήτησαν πολλά, απαιτώντας ότι εκείνη μιαv ημέρα, πάνω σε μια καρέκλα ή μπροστά σε ένα τραπέζι, θα γίνονταν, επί δύο ώρες και για μια ομάδα επιστημών, ζωντανά ευρετήρια όλης της ανθρώπινης γνώμης πράγματι, υπήρξαν αυτό, ή σχεδόν αυτό, εκείνη την ημέρα, επί δύο ώρες όμως, ένα μήνα αργότερα, δεν είναι πια αυτό· δεν θα μπορούσαν να αντέξουν εκ νέου την εξέταση· τα αποκτήματα τους, πολυάριθμα και πολύ βαριά, γλιστρούν αδιάκοπα έξω από το πνεύμα τους, και δεν αποκτούν πια καινούργια. Η πνευματική τους ζωnρότητα έχει υποχωρήσει· το γόνιμο σφρίγος έχει εξαντληθεί· ο ώριμος άνθρωπος εμφανίζεται, και, συχνά, είναι ο κατεστραμμένος άνθρωπος. Αυτός, κόσμιος, παντρεμένος, υποταγμένος να γυρίζει σε κύκλο, και αδιάκοπα μέσα στον ίδιο κύκλο, οχυρώνεται μέσα στο στενό γραφείο του· το κατέχει ακριβώς, τίποτα πέραν αυτού. Αυτή είναι η μέση παραγωγή· σίγουρα οι εισπράξεις δεν αντισταθμίζουν τα έξοδα. Στην Αγγλία και τηv Αμερική, ή, όπως άλλοτε πριν το 1789 στη Γαλλία, χρησιμοποιούν αντίστροφη μέθοδο, και η απόδοση που επιτυγχάνεται είναι ίδια ή ανώτερη. […]

Στο νοσοκομείο, μέσα στο ορυχείο, μέσα στο εργοστάσιο, κοντά στον αρχιτέκτονα, κοντά στον άνθρωπο του νόμου, ο μαθητής, που έχει γίνει δεκτός πολύ νέος, κάνει τη μαθητεία του, και τηv εξάσκησή του, σχεδόν όπως σ’ εμάς ένας κληρικός τη μελέτη του ή ένας νεαρός ζωγράφος στο ατελιέ του. Προηγουμένως, και προτού να εισαχθεί, έχει μπορέσει να παρακολουθήσει κάποια σειρά παραδόσεων γενική και συνοψιστική, προκειμένου να έχει ένα πλαίσιο απολύτως έτοιμο για να τοποθετήσει εκεί τις παρατηρήσεις που πρόκειται να κάνει σε λίγο. Εντωμεταξύ, όταν εισαχθεί υπάρχουν, πολύ συχνά, κάποια τεχνικά μαθήματα που θα μπορέσει να παρακολουθήσει στις ελεύθερες ώρες του, προκειμένου να συναρμολογήσει βαθμηδόν τις καθημερινές παρατηρήσεις που κάνει. Κάτω από έναν τέτοιο θεσμό η πρακτική ικανότητα αναπτύσσεται και εξελίσσεται από μόνη της, ακριβώς στο βαθμό που το επιτρέπουν οι δεξιότητες του μαθητή, και στην κατεύθυνση που αρμόζει, ανάλογα με m μελλοντική του ασχολία, ανάλογα με το ιδιαίτερο έργο στο οποίο, ήδη από το παρόν, θέλει να προσαρμοστεί. Με αυτόν τον τρόπο, στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νέος άνθρωπος κατορθώνει γρήγορα να αντλήσει από τον εαυτό του όλα όσα αυτός διαθέτει. Από τα είκοσι πέντε χρόνια, και πολύ πιο νωρίς, αν δεν του λείπουν η υπόσταση και τα κεφάλαια, αυτός είναι όχι μόνο ένας χρήσιμος εκτελεστής, αλλά ακόμα ένας αυθόρμητος εργολάβος, όχι μόνο ένα τροχίασμα αλλά επί πλέον ένας κινητήρας. Στη Γαλλία, όπου επικράτησε η αντίστροφη μέθοδος και, σε κάθε γενιά, γίνεται περισσότερο κινεζική, το σύνολο των χαμένων δυνάμεων είναι τεράστιο.

Το σχολείο του χωριού. La scuola del Villaggio, olio su tavola 1870 (45×35 cm).si trova presso la sede dell’INDIRE (Istituto Nazionale di Documentazione, Innovazione e Ricerca Educativa), a Firenze.
Το σχολείο του χωριού. La scuola del Villaggio, olio su tavola 1870 (45×35 cm).si trova presso la sede dell’INDIRE (Istituto Nazionale di Documentazione, Innovazione e Ricerca Educativa), a Firenze.

[…]

Στα τρία επίπεδα της εκπαίδευσης, για τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους, η θεωρητική και σχολική προετοιμασία πάνω σε θρανία, από βιβλία, έχει παραταθεί και υπερφορτωθεί, εν όψει των εξετάσεων, του βαθμού, του διπλώματος και του πτυχίου, εν όψει αυτών μονάχα, και με τα χειρότερα μέσα, με τηv εφαρμογή ενός θεσμού αντιφυσικού και αvτικοινωνικού, με τηv υπερβολική καθυστέρηση της πρακτικής μαθητείας, με το οικοτροφείο, με την τεχνητή εξάσκηση και τη μηχανική πλήρωση, με την υπερκόπωση, δίχως σκέψη για το χρόνο που θα ακολουθήσει, για τηv ενήλικη ζωή και για τα αvτρικά καθήκοvτα που ο άνθρωπος θα ασκήσει· αφαίρεση που έγινε από τον πραγματικό κόσμο, όπου θα πέσει σε λίγο ο νέος άνθρωπος, από τηv περιβάλλουσα κοινωνία, στην οποία πρέπει να τον προσαρμόσει ή να τον παραχωρήσει πρόωρα, από την ανθρώπινη σύγκρouση, όπου, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να κρατηθεί όρθιος, πρέπει να είναι, προηγουμένως, εξοπλισμένος, οπλισμένος, εξασκημένος, σκληραγωγημένος. Aυτόν τον απαραίτητο εξοπλισμό, αυτό το απόκτημα, το πιο σημαντικό από όλα τα άλλα, αυτή τη σταθερότητα της oρθοφρoσύνnς, της βούλησης και των νεύρων, τα σχολεία μας δεν του τηv παρέχουν, αλλά ακριβώς το αντίθετο: πολύ μακριά από το να τον εξοπλίζουν, τον αφοπλίζουν για τηv προσεχή και οριστική του κατάσταση. Φεύγοvτας, η είσοδός του μέσα στον κόσμο και τα πρώτα του βήματα μέσα στο πεδίο της πρακτικής δράσης δεν είναι, πολύ συχνά, παρά μια ακολουθία oδυvnρώv πτώσεων μένει από αυτές μωλωπισμένος και, για πολύ καιρό, ζαρωμένος, ενίοτε μόνιμα σακάτης. Είναι μια σκληρή και επικίνδυνη δοκιμασία -εκεί η ηθική και πνευματική ισορροπία φθείρεται και διατρέχει τον κίνδυνο να μην αποκατασταθεί, η απομυθοποίηση έχει έρθει, πολύ απότομη και πολύ ολοκληρωτική· οι απάτες υπήρξαν πολύ μεγάλες και οι απογοητεύσεις πολύ δυνατές.

[1] Από το βιβλίο του Le Bon Gustave. Ψυχολογία των μαζών. Εκδ. Το Βήμα. Αθήνα, 2010. Μετάφραση: Ι.Σ. Χριστοδούλου.

(Εμφανιστηκε 314 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Τα σχίλα είναι κλειστά.