«Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα.»
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Το ρήμα «παιδεύω» εδώ σημαίνει τιμωρώ, κολάζω, υποβάλλω σε κόπους ή ταλαιπωρίες· καταπονώ, ταλαιπωρώ, βασανίζω, τυραννώ· πρόκειται για πολύ παλιά λαϊκή δοξασία, την οποία βρίσκουμε στην εκκλησιαστική ορθόδοξη παράδοση αλλά και στις αρχαιοελληνικές παραδόσεις. Στην Ιλιάδα (Δ170) διαβάζουμε: «…σύν τε μεγάλῳ ἀπέτισαν σὺν σφῇσιν κεφαλῇσι γυναιξί τε καὶ τεκέεσσιν.»· οι Τρώες, οι γυναίκες και τα παιδιά τους θα τιμωρηθούν επειδή πάτησαν τους ιερούς όρκους («κατὰ δ᾽ ὅρκια πιστὰ πάτησαν.») Και στη ραψωδία Φ: (459,460): «…πειρᾷ ὥς κε Τρῶες ὑπερφίαλοι ἀπόλωνται πρόχνυ κακῶς σὺν παισὶ καὶ αἰδοίῃς ἀλόχοισι»· αναφέρεται ότι οι Τρώες είναι δίκαιο να χαθούν, μαζί με τα παιδιά και τα ταίρια τους, εξαιτίας της «ὕβρεως» προς τους θεούς που διέπραξε ο βασιλιάς τους, ο Λαομέδοντας.
Ανάλογες αντιλήψεις συναντούμε και στον Ησίοδο, τον Παυσανία, τον Αισχύλο και άλλους αρχαίους. Ο Πλούταρχος επιχειρεί να ανασκευάσει τις αντιρρήσεις που διατύπωσε ο Βίων ο Βορυσθενίτης, ένας αρχαίος Έλληνας κυνικός φιλόσοφος, που έζησε τον 4ο ή 3ο αιώνα π.Χ., επικαλούμενος και το επιχείρημα της «κληρονομικότητας» των φυσικών ελαττωμάτων· ωστόσο, δέχεται ότι αν ένα «φαύλος» γίνει «χρηστός» απαλλάσσεται «της ποινής του γένους.» Ο Βίων θεωρούσε περίπου παράλογο και γελοίο να πληρώνουν τα παιδιά για τις πράξεις των γονέων τους.
Πολυάριθμα παραδείγματα βρίσκουμε και στη Βίβλο: «ἐγὼ γάρ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, Θεὸς ζηλωτής, ἀποδιδοὺς ἁμαρτίας πατέρων ἐπὶ τέκνα, ἕως τρίτης καὶ τετάρτης γενεᾶς τοῖς μισοῦσί με.» (Έξοδος κ,6.). Παρόμοιες δοξασίες υπάρχουν και σε άλλους λαούς· ο Νικόλαος Πολίτης παραθέτει και τις ιταλικές παροιμίες «Πολλές φορές χρεωστούν τα παιδιά να κάμουν την μετάνοια δια την αμαρτία του πατέρα.», «Ο πατέρας έκαμε την αμαρτία και ο γιος χρωστεί να κάμει την μετάνοιαν.», «Αμαρτίες του πατέρα και της μάνας τις κλαίνε τα παιδιά.», «Τα παιδιά κλαιν τα σφάλματα του πατέρα.», «Το δέντρο αμαρταίνει και το κλαδί λαβαίνει.», την ισπανική «Από τις αμαρτίες των πατέρων οι γιοι εξολοθρεύονται.», την δανέζικη «Για την αμαρτία των γερόντων, αναγκάζονται πολλές φορές να πληρώσουν οι νέοι.» και την γερμανική «Την αμαρτία του Μεγαλογιάννη, αναγκάζεται να πληρώσει ο Μικρογιάννης.»
Οι πληροφορίες είναι από το βιβλίο «Ν.Γ. Πολίτου. Μελέται επί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Εν Αθήναις. Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου. 1900.» σελ. 137, 142.
Το κείμενο γράφτηκε για την ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
