Ο Πρωτοελλαδικός πολιτισμός και το Βορειανατολικό Αιγαίο
Γράφει ο Νικόλαος Καλτσάς
Η πρώτη φάση της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3300-2700 π.Χ.) αποτελεί ομαλή συνέχεια της Νεολιθικής με την οικονομία να βασίζεται στη γεωργία. Στον κυρίως ελλαδικό χώρο, νεολιθικές Θέσεΐ5 εξακολουθούν να κατοικούνται, ενώ ιδρύονται και νέοι οικισμοί.
Στη δεύτερη φάση (2700-2200 π.Χ.) οι αλλαγές είναι αλματώδεις. Παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας και συνεπώς της επικοινωνίας των» οικισμών, οι οποίοι είναι πιο οργανωμένοι με μνημειακό κτίρια.
Η διακίνηση των μετάλλων. του οψιανού της Μήλου και των αγγείων είναι αυξημένη, η οικονομία είναι ελεγχόμενη και φανερή πλέον στους οικισμούς n αστικοποίηση. Στους σημαντικότερους οικισμούς συγκαταλέγονται αυτοί της Λέρνας στην Αργολίδα, του Ορχομενού στη Αργολίδα, της Ραφήνας, του Ασκηταριού και του Aγίου Κοσμά. στην Αττική και της Aίγινας. Από τα ευρήματα των ανασκαφών στις θέσεις αυτές διαπιστώνεται ότι η κεραμική είναι μονόχρωμη πολύ καλής ποιότητας.
Τα σχήματα των αγγείων, που συχνά μιμούνται μεταλλικά πρότυπα, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, με χαρακτηριστικότερα τις σαλτσιέρες. Μαζί με αυτό, αντικείμενα εισαγόμενα, όπως τα τηγανόσχημα αγγεία, ειδώλια κ.α, δείχνουν τις σχέσεις των οικισμών αυτών με τις Κυκλάδες.
Στο χώρο του Βορειοανατολικού Αιγαίου αναπτύχθηκε ένας σημαντικοί πολιτισμός του οποίου δύο κέντρα μάς είναι χρωστά από τις ανασκαφές: Η Πολιόχνη της Λήμνου και η Τροία. Οι ανασκαφές στην Πολιόχνη έφεραν στα φως έναν οικισμό στον οποίο διαπιστώθηκαν πέντε φάσεις (I-V), με βοτσαλωτούς δρόμους, αποχετευτικό σύστημα και πλακόστρωτες πλατείες. ενώ η ανεύρεση μεγάλων δημόσιων οικοδομημάτων και σφραγίδων μαρτυρεί την ύπαρξη μιας κεντρικής εξουσίας και ελεγχόμενης οικονομίας.
Τον πλούτο και την ευημερία της πόλης έρχονται να επιβεβαιώσουν τα χρυσό και χάλκινα αντικείμενα από τη φάση V. Ο «θησαυρός» που βρέθηκε στο δωμάτιο 643 και τα περίτεχνα χρυσά σκουλαρίκια, περιδέραια, περόνες και βραχιόλια περιλαμβάνει εξαίσια δείγματα χρυσοχοΐας με την εφαρμογή της κοκκιδωτής της συρματερής και της έκτυπης τεχνικής. Οι συνηθέστεροι τύποι αγγείων είναι οι πρόχοι, οι φιάλες με πόδι, το αμφικύπελλο δέπας, αλλά και πλαστικά αγγεία.
Ο Νικόλαος Καλτσάς είναι αρχαιολόγος και υπηρέτησε ως Διευθυντής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Πηγή: Νικόλαος Καλτσάς. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Εκδ. Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Αθήνα.
