Η γενοκτονία των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
Κείμενο: Marc Ferro
Μοιρασμένος ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία, ο αρμενικός λαός επιθυμούσε να ξαναβρεί την ανεξαρτησία που είχε χάσει δεκατρείς αιώνες πριν. Οι Αρμένιοι, υποχρεωμένοι να διαλέξουν μεταξύ δύο αρχηγών, ως χριστιανοί που ήταν, προτιμούσαν την επιτροπεία του τσάρου απ’ αυτήν των Τούρκων, που ήταν και πιο σκληρή. Εξάλλου, ο τσάρος διεκδικούσε για λογαριασμό τους τα αρμενικά εδάφη που είχαν μείνει στα χέρια των Τούρκων και είχε υποσχεθεί να τους παραχωρήσει μερικές θρησκευτικές και διοικητικές ελευθερίες. Όμως τις παραμονές του πολέμου δεν είχε πραγματοποιήσει καμία από τις υποσχέσεις του και το εθνικό αρμενικό κίνημα άρχισε να ακολουθεί αντιρωσική πολιτική. Εν τω μεταξύ οι εχθροπραξίες ξαναζωντάνεψαν τους παλιούς φόβους των Αρμενίων της Ρωσίας για τους Τούρκους, καθώς και την επιθυμία τους να «ελευθερώσουν» τους αδελφούς τους που ζούσαν στην άλλη πλευρά των συνόρων. Το 1915 το μεγαλύτερο εθνικό αρμενικό κόμμα… έστειλε μυστική αποστολή στη Δύση για να συνηγορήσει υπέρ της ανεξαρτησίας της Αρμενίας. Έκτοτε οι Αρμένιοι της Ρωσίας ενθάρρυναν τους αδελφούς τους να εξεγερθούν εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι όμως δεν είχαν τα μέσα να το κάνουν. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε όταν ο στρατός του σουλτάνου νικήθηκε στο Σαρικαμίσκ και αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει.
Οι Αρμένιοι της Τουρκίας πίστεψαν ότι η ώρα της ελευθερίας είχε πλέον φτάσει. Πολλοί από αυτούς λιποτάκτησαν, ενώ στην Αρμενία οι πολίτες υποδέχτηκαν με κοροϊδευτικά επιφωνήματα τα νικημένα στρατεύματα και πραγματοποίησαν σαμποτάζ μετά το πέρασμά τους. Η τιμωρία τους γι’ αυτό από τους Τούρκους ήταν τρομερή. Όλοι οι Αρμένιοι της Αυτοκρατορίας απομακρύνθηκαν από το στρατό, αφοπλίστηκαν, συγκεντρώθηκαν σε ομάδες καταναγκαστικής εργασίας και εξορίστηκαν. Στη συνέχεια ήρθε η σειρά των αμάχων: στις περιοχές όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν Αρμένιοι, όπως στο Βαν, στο Μπιτλίς, στο Σασούν κτλ,, οι πολίτες και όσοι συμμετείχαν σε ομάδες καταναγκαστικών έργων σφαγιάστηκαν εν ψυχρώ. Κάηκαν ολόκληρα χωριά, και οι άνδρες, οι γυναίκες, οι γέροι και τα παιδιά, δεμένοι με σχοινιά, οδηγήθηκαν προς τα ορεινά με άγνωστο προορισμό. Οι τραγικές πομπές ξεκίνησαν για το νότο στην αρχή του καλοκαιριού. Οι πιο αδύνατοι πέθαιναν στο δρόμο, ενώ οι επιζήσαντες έφτασαν στο Αλέπ εντελώς εξαντλημένοι. Από εκεί τους οδήγησαν στην έρημο, όπου οι περισσότεροι πέθαναν από ασιτία. Τα στατιστικά στοιχεία είναι ανύπαρκτα, όμως ξέρουμε ότι στο Ερζερούμ από τους 20.000 Αρμένιους επέζησαν 200. Σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα, άνδρες και γυναίκες εξορίστηκαν, ενώ οι μισοί από αυτούς πέθαναν από ασιτία ή βασανιστήρια».
Πηγή: Marc Ferro. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος 1914-1918, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1993, σελ. 215-216.
Η φωτογραφία είναι από εδώ: https://www.sansimera.gr/articles/765
