Η θέση γυναίκας-άντρα και η ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα
Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης
Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά στον δυτικό κόσμο, διαμορφώθηκε η γυναικεία ταυτότητα και καθορίστηκε η θέση της κατώτερα από εκείνη του άντρα! Πρώτος ήταν ο Ησίοδος που περιέγραψε τη γυναίκα διηγούμενος το μύθο της γέννησης της Πανδώρας. Η Πανδώρα στάλθηκε από τον Δία στη γη και παντρεύτηκε τον Επιμηθέα, ο οποίος στο σπίτι του είχε ένα κλειστό κουτί που δεν έπρεπε να ανοίξει. Το κουτί όμως ανοίχτηκε από την Πανδώρα και βγήκαν έξω όλες οι συμφορές του κόσμου. Κλείνοντας το κουτί το μόνο που έμεινε στον πάτο του ήταν η ελπίδα. Η Πανδώρα δεν γεννήθηκε από το αντρικό σώμα, αλλά δημιουργήθηκε από τον Ήφαιστο με νερό και χώμα. Άρα το πρώτο πράγμα που κάνει τον άντρα να ξεχωρίζει από τη γυναίκα είναι η βιολογία, καθώς το σώμα της γυναίκας είναι φτιαγμένο από διαφορετικό υλικό.
Ένα δεύτερο πράγμα που κάνει τη γυναίκα να ξεχωρίζει από τον άντρα είναι το γεγονός ότι η γυναίκα φέρνει στον κόσμο τα παιδιά. Αυτό το θαύμα της φύσης προκαλούσε στην ανδροκρατούμενη κοινωνία της Αρχαίας Ελλάδας μεγάλη αναστάτωση και ανησυχία και πολλοί φιλόσοφοι προσπάθησαν να το υποβαθμίσουν λέγοντας ότι τελικά το παιδί δημιουργείται από τον πατέρα. Άλλοι φιλόσοφοι όπως ο Αναξαγόρας, ο Εμπεδοκλής, ο Δημόκριτος, ο Επίκουρος και ο Ιπποκράτης αναγνωρίζουν κάποια συνεισφορά της γυναίκας στη γέννηση του παιδιού.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει επίσης ότι και οι γυναίκες βοηθούν σε αυτό, καθώς το σπέρμα του άντρα μετατρέπει το εμμηνορροϊκό αίμα της γυναίκας σε έμβρυο!
Χαρακτηριστικό είναι το σημείο στην Ορέστεια του Αισχύλου που ο Θεός Απόλλων δικαιολογεί τον Ορέστη για τη δολοφονία της μητέρας του Κλυταιμνήστρας λέγοντας ότι:” δεν είναι η μητέρα αυτή που γέννησε αυτόν που αποκαλείται γιος της, αλλά είναι αυτή που τρέφει το σπέρμα μέσα της. Γεννά αυτός που σπέρνει”.
Επιπλέον οι γυναίκες, σύμφωνα με τις δοξασίες των Αρχαίων Ελλήνων, έχουν και πνευματική διαφορά από τους άντρες. Έχουν διαφορετικές συνήθειες και διαφορετικό μυαλό. Η γυναίκα έχει μόνο την κατώτερη νοημοσύνη, η οποία δεν είναι αφηρημένη και στηρίζεται περισσότερο στην εμπειρία. Γι’ αυτό έχει μεγάλη ικανότητα στα τεχνάσματα και τις πλεκτάνες.
Αφού λοιπόν το μυαλό της γυναίκας είναι διαφορετικό, συνεπάγεται ότι η σεξουαλικότητά της είναι ασυγκράτητη, πράγμα που υποχρεώνει τον άντρα να ελέγχει αυστηρά τη σεξουαλική ζωή της. Άρα σεξουαλικές σχέσεις επιτρέπεται να έχει η γυναίκα μόνο με τον άντρα της. Οποιαδήποτε εξωσυζυγική σχέση θεωρείται μοιχεία και τιμωρείται ακόμη και με θάνατο (εκτός αν είναι πόρνη ή παλλακίδα).
Αντίθετα ο άντρας μπορεί να έχει μέχρι 3 γυναίκες: τη σύζυγό του που θα του κάνει τα παιδιά (από τα οποία τα κορίτσια αποκλείονται από την κληρονομιά του πατέρα!), την παλλακίδα, με την οποία θα έχει σεξουαλικές σχέσεις και την εταίρα. Αυτή είναι πόρνη, η οποία όμως είναι καλλιεργημένη έχοντας λάβει εκπαίδευση και έτσι μπορεί να σταθεί δίπλα στον άντρα συνοδεύοντάς τον σε κοινωνικές εκδηλώσεις, στις οποίες απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος σε συζύγους και εταίρες!
Οι άντρες όμως μπορούσαν να ζήσουν και μία άλλου είδους σχέση, αυτή με έναν παίδα, ένα αγόρι δηλαδή. Η σχέση αυτή ονομάζεται παιδεραστία. Αυτή η σχέση δεν θεωρούνταν ομοφυλοφιλική. Άλλωστε η λέξη ομοφυλοφιλία ήταν άγνωστη τότε. Η άποψη των Αρχαίων προγόνων μας για τον αντρισμό δεν είχε να κάνει με τις σεξουαλικές σχέσεις με γυναίκες, αλλά με την ανάληψη ενεργού ρόλου τόσο με μια γυναίκα όσο και με έναν άντρα. Η σχέση ενός άνδρα με άτομο του ίδιου φύλου επιτρεπόταν μόνο αν υπάρχει διαφορά ηλικίας, δηλαδή ο ενεργητικός σύντροφος να είναι ενήλικος και ο παθητικός να είναι αγόρι που αργότερα θα γίνει άντρας! Αυτή η σχέση ήταν επιτρεπτή κοινωνικά, γιατί ο ενήλικος εραστής είχε και έναν διαπλαστικό ρόλο στη σχέση. Είχε πολιτικό καθήκον να τον ετοιμάσει να γίνει ένας ενεργός πολίτης στα αστικά και πολιτικά δικαιώματα, όταν θα ενηλικιωθεί. Δεν επιτρεπόταν η σχέση δύο αντρών, αν και οι δύο ήταν ενήλικες.
Αντίθετα στις γυναίκες ήταν ανεπίτρεπτο οι ερωτικές σχέσεις μεταξύ δύο γυναικών, είτε είναι ενήλικες είτε με διαφορά ηλικίας. Είναι γνωστή η ζωή της ποιήτριας Σαπφούς από τη Λέσβο και η οποία κατακρίθηκε για τις ερωτικές σχέσεις που είχε με τις κόρες του θιάσου της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Umberto Eco και Riccardo Fedriga, «Ιστορία της φιλοσοφίας», τόμος 1, ειδική έκδοση της εφημερίδας το ΒΗΜΑ, 2018, σελ. 186-189.
Χέρμαν Μπένγκτσον, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος, εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 1991.
