Τουρκμενιστάν – Το νέο Κουβέιτ της Κασπίας θάλασσας
Η χώρα των Τουρκομάνων, ενός λαού που μέχρι μόλις πριν από 80 χρόνια ζούσε νομαδικά στις στέπες της Κεντρικής Ασίας, έχει έκταση όσο περίπου η Καλιφόρνια των ΗΠΑ και πληθυσμό περίπου 5 εκατ. κατοίκους.
Έχει ονομαστεί το νέο Κουβέιτ γιατί τα κοιτάσματα φυσικού αερίου εκτιμώνται σε 100 τρις κυβικά πόδια, που είναι μέσα στα 10 πρώτα του πλανήτη και μπορεί να φτάσουν μέχρι τα 260 τρις κυβικά πόδια. Εκτός από αυτά υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου, που δεν έχουν ακόμη υπολογιστεί. Όλα αυτά καθιστούν την πρώην Σοβιετική Δημοκρατία της Κεντρικής Ασίας μήλο της έριδος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Είναι μία φτωχή χώρα με κάθε Τουρκομάνο με το ζόρι να κερδίζει 50 δολάρια τον μήνα. Πρόεδρος της χώρας από τη χρονιά που ανεξαρτητοποιήθηκε (1991) μέχρι το θάνατό του (2006) ήταν ο Σαπαρμουράτ Ατάγιεβιτς Νγιαζόφ, ο οποίος ήταν και επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Τουρκμενιστάν κατά τη σοβιετική περίοδο. Ορφανός από μικρός, γιατί ο πατέρας του είχε σκοτωθεί στον Β Παγκόσμιο πόλεμο και η μητέρα του και ο αδερφός του στον μεγάλο σεισμό που έπληξε την πρωτεύουσα Άσκαμπαντ το 1948 και στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 110.000, πάνω από το 1/3 του πληθυσμού της πόλης! Και από το ορφανοτροφείο έφτασε μέχρι το ανώτατο αξίωμα της χώρας και «το γεγονός ότι, παρά τις αντιξοότητες, τα κατάφερε στη ζωή του, τον έπεισε μάλλον ότι ανήκει στους εκλεκτούς…είχε πειστεί για τη θεϊκή καταγωγή του και είχε μετατρέψει τη χώρα του σε τεράστιο θεματικό πάρκο με αποκλειστικό θέμα τον ίδιο του τον εαυτό» (Kleveman, σελ. 242-243).
Αυτοονομάστηκε Τουρκμενμπάσι, που σημαίνει «ηγέτης όλων των Τουρκομάνων» και ήταν ουσιαστικά δικτάτορας. Αναγορεύτηκε ισόβιος πρόεδρος από το κατ’ ευφημισμό κοινοβούλιο της χώρας. Το 1995 ο ΟΗΕ αναγνώρισε το αίτημα του Τουρκομάνου προέδρου για ουδετερότητα του Τουρκμενιστάν και το καθεστώς της ουδετερότητας βοήθησε την ασιατική χώρα να μη συμμετάσχει στον πόλεμο εναντίον των Ταλιμπάν στο γειτονικό Αφγανιστάν. Μάλιστα η πρώην Σοβιετική δημοκρατία της Κεντρικής Ασίας απέρριψε όλα τα αιτήματα των Αμερικανών για στρατιωτική βοήθεια κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Αφγανιστάν.
Ο ιδιόρρυθμος δικτάτορας του Τουρκμενιστάν υποχρέωνε όλον τον ενήλικο πληθυσμό της χώρας του να δουλεύει για το κράτος. Μάλιστα και οι στρατιώτες απασχολούνταν από ιδιώτες σε διάφορες εργασίες.
O Νγιαζόφ είχε μία μεγάλη εμμονή με το νερό για αυτό σε μία μεγάλη έκταση πολλών χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων έφτιαξε ένα τεράστιο θεματικό πάρκο με συντριβάνια. Σε μία χώρα που κάνει πολλούς μήνες να βρέξει και το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι τεράστιο το θεματικό αυτό πάρκο με τα συντριβάνια αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση.
Ο δικτάτορας επίσης είχε καθιερώσει δεκάδες περίεργες αργίες για τους φτωχούς υπηκόους του. Η πιο διασκεδαστική αργία ήταν η μέρα του πεπονιού που γιορταζόταν κάθε φθινόπωρο. Εκείνη την ημέρα οι στρατιώτες έφτιαχναν στην πόλη ένα τεράστιο βουνό από πεπόνια και οι κάτοικοι μπορούσαν να φάνε όσα θέλουν.
Ο δικτάτορας του Τουρκμενιστάν ήταν και ο πνευματικός ηγέτης του λαού του. Έγραψε ένα θρησκευτικό βιβλίο χρώματος ροζ που το ονόμασε Ρουχνάμα ή αλλιώς η “απάντηση σε όλα σας τα ερωτήματα”. Όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι έπρεπε να μελετούν μία ώρα την εβδομάδα τις παροιμίες και τα αποφθέγματα του βιβλίου του, το οποίο επίσης αποτελούσε υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια της χώρας.
![Ο Σαπαρμουράτ Ατάγιεβιτς Νιγιαζόφ (Τουρκμένικα: Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow, προφορά IPA [ θɑːpɑːrmyːrɑːt atajeviʧ niːjɑːðɒv] , Θαπαρμυράτ Ατάγιεβιτς Νιγιάδοβ ) ήταν ο πλέον ισχυρός άνδρας στο Τουρκμενιστάν από το 1985, Πρόεδρος από το 1990 μέχρι το θάνατό του.](https://eranistis.net/wordpress/wp-content/uploads/2018/01/640px-Turkmenistan_10000_Manat_1996_UNC_Banknote.jpg)
Στα κρατικά κανάλια μεταδίδονταν καθημερινά αναγνώσεις αποσπασμάτων από τη Ρουχνάμα, το βιβλίο του δικτάτορα. Επίσης μεταδίδονταν και οι συνεδριάσεις του υπουργικού Συμβουλίου που δεν είχαν όμως καμία σχέση με τις αντίστοιχες των δημοκρατικών χωρών. Όλοι οι υπουργοί έπρεπε να σηκώνονται όρθιοι όταν έμπαινε Πρόεδρος, να ακούνε και να συμφωνούν με τις αποφάσεις του. Ταυτόχρονα ένα σύστημα από ηχεία σε όλη την πρωτεύουσα υποχρέωνε όλους τους κατοίκους της πόλης να ακούνε τους λόγους του προέδρου. Για να μην έχουν καμία επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο οι υπήκοοί του, ο δικτάτορας έκλεισε όλα τα ίντερνετ καφέ, απαγόρευσε τις συνδρομές σε ρωσικές εφημερίδες, όπως επίσης και τη μετάδοση προγραμμάτων της ρωσικής τηλεόρασης.
Ο Νγιαζόφ έφτασε και στην απίστευτη κίνηση να αλλάξει τα ονόματα των ημερών της εβδομάδας και των μηνών του έτους με το δικό του όνομα, της μητέρας του, του βιβλίου του Ρουχνάμα και οποιουδήποτε ήθελε αυτός. Για παράδειγμα οι Δευτέρες λέγονταν Τουρκμενμπάσι.
Τις περίεργες αυτές ονομασίες τις κατήργησε ο νέος πρόεδρος της χώρας Μπερντιμουχαμέντοφ, που ανέλαβε την προεδρία της χώρας τον Δεκέμβριο του 2006 μετά τον ξαφνικό θάνατο του Νγιαζόφ. Ο Μπερντιμουχαμέντοφ επανεξελέγη και στις τρεις τελευταίες εκλογικές διαδικασίες με το συντριπτικό ποσοστό του 97%! Μάλιστα και ο ίδιος χρησιμοποιεί τον τιμητικό τίτλο Αρκαντάγκ, που σημαίνει “προστάτης”.
Οι ιδιοτροπίες των Τουρκμένων προέδρων μπορεί να προκαλούν γέλιο και απορία, δυσκολεύουν όμως τις δυτικές κυβερνήσεις και τις εταιρείες τους να επενδύσουν στην μακρινή αυτή χώρα της Ασίας. Ο απολυταρχισμός και η αυθαιρεσία των προέδρων δεν βοηθάνε στη νομική κατοχύρωση της ιδιοκτησίας και στην αποτελεσματική προστασία των επενδυτών από τους διεφθαρμένους δημοσίους υπαλλήλους. Οι μόνοι ωφελημένοι από αυτές τις δυσκολίες και τα εμπόδια που δημιουργούν στους δυτικούς επενδυτές είναι οι Ρώσοι. Η Ρωσία από το 1881, που τα τσαρικά στρατεύματα κατατρόπωσαν τους νομάδες του Τουρκμενιστάν στη μάχη του Γκέοκ-Τέπε, ελέγχουν την χώρα της Κεντρικής Ασίας. Το Τουρκμενιστάν από ανάγκη εξάγει το βασικό του προϊόν, το φυσικό αέριο, από τους παλιούς αγωγούς στη Ρωσία. Οι όποιες προσπάθειες έγιναν για να απεμπλακεί από τον έλεγχο της Ρωσίας δεν πέτυχε.
Για παράδειγμα μετά την αποτυχία της Shell να επενδύσει στην ασιατική χώρα, επωφελήθηκε η ρωσικών συμφερόντων εταιρεία Ιτέρα που ήταν στενός εταίρος της Gazprom. Διευθύνων Σύμβουλος της Ιτέρα ήταν ο Ρώσος μεγιστάνας Ιγκόρ Μακάροφ. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ο Μακάροφ ξεκίνησε μία επιχείρηση τροφίμων στο Τουρκμενιστάν. Κάποια στιγμή όμως ο Πρόεδρος και η κυβέρνησή του Τουρκμενιστάν ειδοποίησαν τον Μακάροφ ότι δεν μπορούσαν πλέον να πληρώνουν με μετρητά τα τρόφιμα που προμηθεύει τη χώρα. Του αντιπρότειναν να του δώσουν 142 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου έναντι των τροφίμων που προμηθεύει!
Έτσι ο Μακάροφ κατάφερε να μπει στο χρυσοφόρο εμπόριο φυσικού αερίου. Μάλιστα με την εξαγορά του 49% ενός κοιτάσματος φυσικού αερίου αντί του ποσού των 265.000 δολαρίων, που στην πραγματικότητα όμως το κοίτασμα κόστιζε 500 εκατομμύρια δολάρια, η εταιρεία του έγινε μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου στην εκμετάλλευση πρώτων υλών στη Ρωσία.
Η σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων για τον έλεγχο των ορυκτών στις χώρες της κεντρικής Ασίας καλά κρατεί.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Lutz Kleveman, Το νέο μεγάλο παιχνίδι, Αίμα και πετρέλαιο στην Κεντρική Ασία, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2005.
