Ουμπέρτο Έκο – Πώς να κάνετε μια απογραφή
Το κείμενο βρίσκεται στη συλλογή ευθυμογραφημάτων του Ουμπέρτο Έκο, Πώς να διαψεύσετε μια διάψευση και άλλες οδηγίες χρήσεως.
Πώς να κάνετε μια απογραφή
του Ουμπέρτο Έκο
Η κυβέρνηση μας διαβεβαιώνει ότι θα κάνει κάτι, για να εξασφαλίσει την αυτονομία των πανεπιστημίων. Τα πανεπιστήμια ήταν αυτόνομα κατά το Μεσαίωνα και λειτουργούσαν καλύτερα απ’ ό,τι σήμερα. Τα αμερικάνικα πανεπιστήμια που θεωρούνται τέλεια είναι αυτόνομα. Τα γερμανικά πανεπιστήμια εξαρτώνται από το Λαντ, αλλά μια τοπική αρχή είναι πιο ευέλικτη από μια κεντρική διεύθυνση και για πολλά προβλήματα, όπως η εκλογή των καθηγητών, το Λαντ επικυρώνει επίσημα τις αποφάσεις του πανεπιστημίου. Στην Ιταλία, αν ένας επιστήμονας ανακαλύψει ότι το φλογιστόν δεν υπάρχει, πιθανότατα η μόνη του δυνατότητα να το πει θα είναι διδάσκοντας Αξιωματική του Φλογιστού, διότι το όνομα, άπαξ και μπει στους καταλόγους του υπουργείου, δεν μπορεί ν’ αλλάξει παρά μόνο με επίπονες διαπραγματεύσεις μεταξύ όλων των ανώτατων ιδρυμάτων της χώρας, του Ανώτατου Συμβουλίου, του Υπουργού και κάποιων άλλων οργανισμών, των οποίων αυτή τη στιγμή μου διαφεύγουν τα ονόματα.
Η έρευνα προχωρεί, διότι κάποιος διακρίνει ένα δρόμο που κανείς άλλος μέχρι τότε δεν είχε δει και μερικοί άλλοι, ιδιαίτερα ελαστικοί, αποφασίζουν να του δώσουν δίκιο. Αλλά αν, για να μετακινηθεί μια καρέκλα στο Βιτιπένο, χρειάζεται μια απόφαση της Ρώμης, αφού πρώτα ακουστούν οι απόψεις του Κιβάσο, της Τερόντολα, της Αφράγκολα, του Μοντελέπρε και του Ντετσιμομανού, προφανώς η καρέκλα στην καλύτερη περίπτωση θα μετακινηθεί, όταν κάτι τέτοιο δε χρειάζεται πια.
Οι επί συμβάσει εισηγητές θα πρέπει να είναι μελετητές εκτός πανεπιστημίου με μεγάλη φήμη και μοναδικές ικανότητες. Αλλά μεταξύ της έρευνας του πανεπιστημίου και της έγκρισης του υπουργείου, συνήθως φτάνει και το τέλος του ακαδημαϊκού έτους, όταν μένουν μόνο μερικές εβδομάδες μαθημάτων (ή εκείνη τη στιγμή το υπουργείο λέει όχι). Προφανώς, μ’ αυτό το ενδεχόμενο, δύσκολα μπορεί κανείς να βρει ένα βραβείο Νόμπελ και βρίσκει μόνον την υποαπασχολούμενη ξαδέρφη του κοσμήτορα.
Η έρευνα σκοντάφτει και για το λόγο ότι τα γραφειοκρατικά προβλήματα συντελούν, ώστε να χάνεται χρόνος και σε γελοία ζητήματα. Είμαι διευθυντής μιας πανεπιστημιακής σχολής και πριν από χρόνια έπρεπε να κάνουμε μια λεπτομερή απογραφή των κινητών αγαθών. Η μοναδική διαθέσιμη υπάλληλος είχε χίλιες δυο άλλες δουλειές. Θα μπορούσαμε ν’ αναθέσουμε τη δουλειά σε μια ιδιωτική εταιρεία που ζητούσε τριακόσιες χιλιάδες λίρες. Τα χρήματα υπήρχαν αλλά από κονδύλια για απογράψιμο υλικό. Πώς γίνεται να χαρακτηρίσεις μια απογραφή απογράψιμο υλικό;
Αναγκάστηκα να συγκαλέσω μια επιτροπή καθηγητών της Λογικής που διέκοψαν τις έρευνές τους για τρεις ημέρες. Εντόπισαν στο πρόβλημα κάτι ανάλογο με το παράδοξο του Συνόλου των Κανονικών Συνόλων. Έπειτα αποφάσισαν ότι η πράξη της απογραφής, ως γεγονός, δεν είναι αντικείμενο και δεν μπορεί ν’ απογραφεί, αλλά προηγείται των κατάστιχων της απογραφής τα οποία, ως αντικείμενα, μπορούν ν’ απογραφούν. Ζητήσαμε από την ιδιωτική εταιρεία Va μη μας κόψει τιμολόγιο για την πράξη της απογραφής αλλά για το αποτέλεσμα κι εμείς με τη σειρά μας το απογράψαμε. Απέσπασα για αρκετές μέρες σοβαρούς μελετητές από τα ιδιαίτερα καθήκοντά τους, αλλά απέφυγα τη φυλακή.
Πριν από μερικούς μήνες οι κλητήρες ήρθαν να μου πουν ότι μας έλειπε το χαρτί υγείας. Είπα ν’ αγοράσουν. Η γραμματεύς μού είπε ότι μας απέμεναν κονδύλια μόνο για απογράψιμο υλικό και μου επέστησε την προσοχή στο γεγονός ότι το χαρτί υγείας μπορεί μεν ν’ απογραφεί, αλλά για λόγους στους οποίους δε θέλω να εμβαθύνω, έχει την τάση να αναλώνεται και, εφ’ όσον αναλωθεί, εξαφανίζεται από την απογραφή. Συγκάλεσα μια επιτροπή βιολόγων, για να τους ρωτήσω πώς θα μπορούσε να απογραφεί το χρησιμοποιημένο χαρτί υγείας, και η απάντηση ήταν ότι ναι μεν ήταν δυνατόν, αλλά είχε υψηλότατο ανθρώπινο κόστος.
Συγκάλεσα μια επιτροπή νομομαθών που μου προσέφεραν τη λύση. Εγώ παραλαμβάνω το χαρτί υγείας, το απογράφω και για επιστημονικούς λόγους κανονίζω να τοποθετηθεί στις τουαλέτες. Αν το χαρτί εξαφανιστεί, καταθέτω μήνυση κατ’ αγνώστων για κλοπή απογεγραμμένου υλικού. Δυστυχώς είμαι αναγκασμένος να καταθέτω μια μήνυση κάθε δύο μέρες και ένας επιθεωρητής της Αστυνομίας έκανε βαρείς υπαινιγμούς για τη διαχείριση ενός ιδρύματος, όπου οι άγνωστοι μπορούν να παρεισφρέουν με τόση ευκολία κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Με υποπτεύονται, αλλά είμαι εξασφαλισμένος, δεν μπορούν να με πιάσουν.
Το κακό είναι ότι, για να βρω τη λύση, αναγκάστηκα ν’ απασχολήσω επιφανείς επιστήμονες για μέρες ολόκληρες, απομακρύνοντάς τους από έρευνες χρήσιμες για τη χώρα και δαπανώντας το δημόσιο χρήμα, εκπεφρασμένο σε χρόνο του εξειδικευμένου και μη προσωπικού, τηλεφωνήματα και χαρτόσημα. Μα κανείς δεν ενοχοποιείται για κατασπατάληση των χρημάτων του Κράτους, αν όλα γίνουν σύμφωνα με το νόμο.
(1986)
