11 Μαΐου 2017 at 20:37

Οι Τουρκοκρητικοί

από

Οι Τουρκοκρητικοί

Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης

«Οι πρόγονοί μας (οι Τούρκοι) πήραν τα εδώ μέρη (δηλ. την Κρήτη) από τους Ενετούς, όχι από τους Ρωμιούς. Οι Ρωμιοί ήλθαν μετά από εμάς, γεννοβόλησαν, γεννοβόλησαν κι εμείς γίναμε μειοψηφία. … Αν έρχονταν και τα έκαναν αυτά οι απόγονοι των Βενετών, θα είχαν δίκιο. Τους διώξαμε από τη χώρα τους. Αλλά το να το κάνουν οι Ρωμιοί, που ήρθαν μετανάστες μαζί και μετά από μας, είναι μεγάλη αδικία». Τα παραπάνω είναι ένα ενδεικτικό απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Τα παιδιά του πολέμου» του πιο γνωστού τουρκοκρητικού και συγγραφέα Αχμέτ Γιορουλμάζ, όπως παρατίθεται στο βιβλίο του Α. Μασσαβέτα «Ασία, το παλίμψηστο της μνήμης» στο οποίο βρήκα πολλά ενδιαφέροντα θέματα που παραθέτω παρακάτω.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 ακολούθησε η απίστευτη Ανταλλαγή πληθυσμών. 1.500.000 Έλληνες εγκατέλειψαν τις πατρογονικές εστίες τους στη Μ. Ασία και αντίστοιχα 400.000 Τούρκοι εγκατέλειψαν τον ελλαδικό χώρο. Το 1/10, δηλαδή περίπου 40.000 Τούρκοι της Κρήτης, οι Τουρκοκρητικοί, εγκατέλειψαν το νησί.

Οι δεκάδες χιλιάδες αυτοί μουσουλμάνοι έκαναν την εμφάνισή τους στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί (1669-1898). Δεν υπήρξε όμως αναγκαστική μετακίνηση μουσουλμάνων στο νησί από την Ανατολή, αλλά αλλαξοπίστησε μεγάλος αριθμός κρητικών! Αυτό έγινε από κατοίκους του νησιού που ήθελαν είτε να αποφύγουν τον κεφαλικό φόρο, που επέβαλαν οι Οθωμανοί, είτε για να μπορούν να αποκτούν καλλιεργήσιμα χωράφια (πράγμα το οποίο δύσκολα μπορούσε να κάνει ένας χριστιανός) είτε για να κάνουν καριέρα στο στρατό και τη διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης πολλοί από τους 40.000 Τουρκοκρητικούς είναι απόγονοι μεικτών γάμων.

Τουρκοκρητικοί
Τουρκοκρητικοί

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι οι μουσουλμάνοι της Κρήτης να φτάσουν, παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης το 1821, το 45%-50% του πληθυσμού του νησιού. Είναι κάτοικοι των πόλεων στη συντριπτική πλειοψηφία, όλοι μιλούν τα ελληνικά και αγνοούν τα τουρκικά. Πολλοί ήταν κρυπτοχριστιανοί και μετά το Τανζιμάτ και τη φιλελευθεροποίηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επέστρεψαν στον χριστιανισμό. Η συντριπτική πλειοψηφία όμως πήρε το μέρος των Οθωμανών στην προσπάθειά τους να καταπνίξουν τις εξεγέρσεις των Κρητικών τον 19ο αι.

Αρχές  του 20ου αι. οι Τουρκοκρητικοί ήταν πλέον μόλις το 8% του πληθυσμού του νησιού. Θεωρείται θρησκευτική κι όχι εθνική μειονότητα, αλλά ποτέ δεν ενώθηκαν με τον χριστιανικό πληθυσμό του νησιού. Θεωρούνταν Τούρκοι από τη μέρα που αλλαξοπίστησαν και βοήθησαν τις οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις να καταπνίξουν στο αίμα τις εξεγέρσεις των χριστιανών. Η συμμετοχή τους στις σφαγές των Χριστιανών και στη βίαιη καταστολή των κρητικών επαναστάσεων των περιόδων 1866-1869 και 1897-1899 και με αποκορύφωμα τις σφαγές εκατοντάδων Ελλήνων των Χανίων τον Αύγουστο του 1898, γεγονός που στάθηκε αφορμή για την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, αποξένωσε ακόμη περισσότερο τις δύο κοινότητες. Γι’ αυτό με τη συνθήκη της Λωζάννης και την Ανταλλαγή πληθυσμού εκπατρίστηκαν και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο Αϊβαλί της Μ. Ασίας.

Όπως αναφέρει ο Α. Μασσαβέτας η επίσημη θέση του τουρκικού εθνικισμού τονίζει ότι «η Ανταλλαγή έσωσε τους προγόνους μας από τον αφανισμό». Οι Κεμαλιστές μπορεί να αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί, ανθρωπιστές και αντιπολεμιστές, αλλά απηχούν ένα πνεύμα αντιευρωπαϊκό και αντιχριστιανικό σύμφωνα με το οποίο οι Τούρκοι, και στην περίπτωσή μας οι Τουρκοκρητικοί. είναι πάντα τα θύματα και ποτέ υπεύθυνοι για κάτι κακό.

Ξαναγυρίζω λοιπόν στον Αχμέτ Γιορουλμάζ, τον γνωστότερο τουρκοκρητικό συγγραφέα, όπως είπα παραπάνω, ο οποίος αναφέρει ότι «βάλαμε τα ρωμαίικα ως μητρική μας γλώσσα, αλλά με τη θρησκεία μας δεν ξεχάσαμε ποτέ τον τουρκισμό μας». Με αυτό διατυπώνεται η επίσημη τουρκική θέση ότι οι τουρκοκρητικοί είχαν τουρκική ρίζα. Όπως όμως ανέφερα παραπάνω μελέτες όπως των D. Brewer και M Pekin αναφέρουν ότι η αλλαξοπιστία είναι κυρίως η αιτία εμφάνισης του τουρκικού πληθυσμού στην Κρήτη.

Αϊβαλί (Κυδωνιές). Το λιμάνι και η παραλία με τα καφενεία, ευχετήρια κάρτα 1910-20. Με τη συνθήκη της Λωζάννης και την Ανταλλαγή των πληθυσμών οι Τουρκοκρητικοί εκπατρίστηκαν και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο Αϊβαλί της Μ. Ασίας.
Αϊβαλί (Κυδωνιές). Το λιμάνι και η παραλία με τα καφενεία, ευχετήρια κάρτα 1910-20. Με τη συνθήκη της Λωζάννης και την Ανταλλαγή των πληθυσμών οι Τουρκοκρητικοί εκπατρίστηκαν και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο Αϊβαλί της Μ. Ασίας.

Ο Γιορουλμάζ σε άλλο σημείο αναφέρει ότι είναι «απόγονος της 15ης γενιάς των στρατιωτών που πήγαν στην Κρήτη από την Ανατολία και τη Ρούμελη» και ότι «πάντα αισθανόμουν μία πικρία που δε γνωρίζαμε καλά την τουρκική γλώσσα που θα έπρεπε να είναι η μητρική μας». Η εξωφρενική άποψη ότι οι Έλληνες έφτασαν στο νησί μετά από τους Τούρκους ενισχύεται με λόγια όπως ότι «εμείς δεν πήγαμε να διώξουμε τους χριστιανούς από τον τόπο τους, εκείνοι ήλθαν στον τόπο μας μετά από μας να μας εκπατρίσουν». Παρακάτω συνεχίζει λέγοντας ότι «ουδέποτε λησμονήσαμε το έθνος μας» και απόδειξη είναι ότι οι Τουρκοκρητικοί στην Κρητική Εθνοσυνέλευση «υπερασπίζονταν τα συμφέροντα του Οθωμανικού κράτους», ενώ όσοι στρατεύθηκαν στον ελληνικό στρατό αρνήθηκαν να πυροβολήσουν εναντίον των συμμάχων των Οθωμανών, δηλαδή των Γερμανών και των Βουλγάρων. Και ενώ παραδέχεται ότι αρνούνταν να πυροβολήσουν καταδικάζει ότι πέρασαν στρατοδικείο!

Ο πιο γνωστός τουρκοκρητικός συγγραφέας Αχμέτ Γιορουλμάζ
Ο πιο γνωστός τουρκοκρητικός συγγραφέας Αχμέτ Γιορουλμάζ

Από την άλλη πλευρά όμως θεωρεί φυσιολογικό που οι Ρωμιοί του Αϊβαλιού, που συνεργάστηκαν με τον ελληνικό στρατό κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, τιμωρήθηκαν για την προδοσία τους με εξορία ή με τη φυσική τους εξόντωση. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «εκείνοι που δε θέλησαν να συμβιώσουν ειρηνικά σ’ αυτόν τον ευλογημένο από τη φύση τόπο έφυγαν και τη θέση τους πήραν … οι Τούρκοι από την Κρήτη, τη Λέσβο και τη Β. Ελλάδα». Μάλιστα τονίζει ότι στο Αϊβαλί είχαν εγκατασταθεί πρώτοι οι Τούρκοι της Μακεδονίας και της Λέσβου και είχαν πιάσει τα καλύτερα σπίτια.

Σήμερα οι απόγονοι των Τουρκοκρητικών δε μιλούν πλέον ελληνικά και έχουν ξεχάσει τα έθιμα και τα φαγητά που έφεραν από το νησί οι πρόγονοί τους.

Διαβάστε ακόμη: Οι Ξεκουκούλωτοι και οι Χαΐνηδες της Κρήτης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Μασσαβέτας, «Μ. Ασία, το παλίμψηστο της μνήμης», Εκδόσεις Πατάκη, Ιανουάριος 2016.

  1. Brewer, «Greece: the hidden centuries», I.B.Tauris, Λονδίνο 2010.
  2. Pekin, «Twisted memories of a lost homeland», στο http://www.lozanmubadilleri.org.tr/ingilizce/en_mufidepekin_twistedmemories.htm

http://repository-iape.ekt.gr/iape/handle/11641/284

(Εμφανιστηκε 5,467 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.