Μεσολόγγι: ο φάρος της Ελληνικής Ελευθερίας
Είν’ έτοιμα στην άσπονδη πλημύρα των αρμάτων
δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν
εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το Χάρο.
Διονύσιος Σολωμός. Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε από τον Δεκέμβριο του 1825 έως τον Απρίλιο του 1826. Η πόλη πολιορκήθηκε από τα ενωμένα στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή, με πλήθος Τουρκαλβανών, Τούρκων και Αιγυπτίων. Το 1824, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο για να βοηθήσει τους Οθωμανούς, επικεφαλής τακτικής στρατιάς Αιγυπτίων που κάποτε έφτασε τουλάχιστον τις 35.000 άνδρες, εκπαιδευμένους από Γάλλους αξιωματικούς και μισθοφόρους. Αφού πρώτα στάθμευσε στην Κρήτη, τον Φεβρουάριο του 1825, αποβιβάστηκε στον Μοριά. Η άποψη του Κολοκοτρώνη να χτυπηθούν οι δυνάμεις του πασά αμέσως μετά την αποβίβασή τους, απορρίφθηκε από τους ντόπιους κοτσαμπάσηδες, κυρίως για να μην ανεβάσουν τη «δύναμη» του (το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί και με την προτεινόμενη πολιορκία της Πάτρας). Ατυχώς για την επανάσταση, ο Ιμπραήμ θ’ αλωνίζει στην Πελοπόννησο, δε θα κατορθώσει όμως την ολοκληρωτική συντριβή των επαναστατικών δυνάμεων. Στη συνέχεια, ο ακαταπόνητος «γέρος» κηρύσσει με όσα μέσα διαθέτει τη νέα σκληρή «γραμμή» του επαναστατικού πολέμου: Ἐγὼ δὲν ἔλειψα νὰ κάμω μία προσταγή, καὶ ἐπάτησα τὴ βούλα μου: «Ὅποιο χωριὸ δὲν ἤθελε νὰ ἀκολουθήσει τὴν φωνὴν τῆς Πατρίδος τζεκούρι καὶ φωτιά.»
Το 1925 ισχυρές ελληνικές δυνάμεις, κυρίως Ρουμελιώτες Αρματολοί και πλήθος άλλων Ελλήνων είχαν συγκεντρωθεί στη Στερεά Ελλάδα, μετά την ήττα τους από τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Ωστόσο, ο Αμπάς πασάς εγκαταστάθηκε σχεδόν ατουφέκιστος στα Σάλωνα και καμιά σοβαρή απόπειρα δεν έγινε για τη λύση της πολιορκίας του Μεσολογγίου. Λίγο πριν φτάσει ο Ιμπραήμ μπροστά στη μικρή πόλη (Δεκέμβριος του 1825), τα στρατεύματα του Κιουταχή βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση και η λύση της πολιορκίας φαίνεται πολύ πιθανή· ο Άγγλος ιστορικός και φιλέλληνας Φίνλεϊ αναφέρει σχετικά: «Αλλά, μεθ’ όλην την ρώμην και την ικανότητάν του, εάν οι Έλληνες είχον μεταχειρισθεί την υπεροχήν την οποίαν είχον κατ’ αυτόν τον χρόνον μετά δεξιότητος, γενναιότητος και συμπνοίας, η θέσις του θα γινόταν πιθανώς αστήρικτος πριν έλθει η επικουρία. Δεν είχε τανύν πλείονας των τρισχιλίων πεζών και εξακοσίων ιππέων προς μάχιμον υπηρεσίαν. Η φρουρά του Μεσολογγίου ήτο πολυαριθμοτέρα και μέγα ελληνικό στράτευμα υπό τον Καραϊσκάκην και άλλους αρχηγούς κατείχαν ισχυράς θέσεις εις τα νώτα του. Μόνο η αδιάλλακτη αντιζηλία των Ελλήνων καπεταναίων και η στρατιωτική των αμάθεια, η κωλύουσα αυτούς να εκτελέσωσι συνδυασμένην τινά επιχείρησιν, έσωσεν τον στρατόν του Ρεσίτ από του ολέθρου.»
Είναι ακριβές ότι ο Μαυροκορδάτος συμμετείχε προσωπικά στην οργάνωση της άμυνας του Μεσολογγίου, αν και δεν ήταν παρών τη στιγμή της τελικής εξόδου· είναι γνωστό επίσης ότι οι ατέλειωτες ραδιουργίες του ποστέλνικου απομάκρυναν από τον αγώνα μερικούς από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς της Ρούμελης: Γώγος, Βαρνακιώτης, Μπακόλας, Ράγκος και άλλοι δεν έτρεξαν να σώσουν το Μεσσολόγι, δηλαδή την ίδια την Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα. Οι 10.000 χιλιάδες και πλέον ένοπλοι που ήταν υποτίθεται υπό τις διαταγές του Καραϊσκάκη άφησαν την πόλη να πέσει στα χέρια των πασάδων, παρά την ανεπανάληπτη ηρωική αντίσταση των υπερασπιστών της.
Η μάχη της Κλείσοβας έδειξε καθαρά το πολεμικό φρόνημα, την αποφασιστικότητα και τις δυνάμεις που ακόμα διέθεταν οι ελεύθεροι πολιορκημένοι· εκατόν τριάντα ή εκατόν πενήντα άντρες («άριστοι σκοπευτές, εξασκημένοι στο ντουφέκι», Μεσολογγίτες, Σουλιώτες και ψαράδες της περιοχής) με επικεφαλής τον Σουλιώτη πολέμαρχο Κίτσο Τζαβέλα εξόντωσαν μέσα σε μια μέρα 800 ή κατ’ άλλους 3.000 άντρες του Ιμπραήμ. Η Κλείσοβα ήταν ένα μικρό οχυρωμένο νησάκι, φρουρός στην είσοδο της λιμνοθάλασσας.
Για την οχύρωση της Κλείσοβας ο Νικ. Κασομούλης γράφει: «Εσήκωσεν η φρουρά λοιπόν γύρωθεν της Εκκλησίας οχύρωμα έως 5 πόδας το πλάτος και έως 6 το ύψος. Ο τάφρος γύρωθεν έμεινε τόσον ανοικτός, όσον χώμα έλειψεν… Εστάλησαν και 2 πυροβόλα των 18 λίτρων και 2 μικρά των 6 και τα μεν δύο έστησαν (βλέποντα) κατά τα νησίδια (Ανατολικά), τα δε κατά το Μεσολόγγι.»
Ο Αν. Γούδας σημειώνει: «Ότε δε οι εχθροί υπερπλεόνασαν, τότε ο Τζαβέλλας και ο Σωτηρόπουλος απεσύρθησαν εις το εν τω μέσω του νησιδίου ναΐδριον της Αγίας Τριάδος. Ανέβησαν οι υπ’ αυτούς άπαντες εις την οροφήν, ένθα ο Σωτηρόπουλος είχε σχηματίσει ενωρίτερον είδος τι προμαχώνος εκ λίθων, ευρεθέντων πέριξ του ναού, εκ κεράμων και αλιευτικών κοφίνων, εμπλέων χώματος.»
Το Μεσολόγγι ήταν ένα «θαύμα» που πέτυχε η ακλόνητη καρτερία και ο ηρωισμός του ελληνικού λαού, παρά την αποδεδειγμένη ανικανότητα ή την ανυπαρξία της ηγεσίας του. Ο Κολοκοτρώνης περιγράφει τη στιγμή που έφτασαν τα κακά μαντάτα στην Πελοπόννησο: «Τὴν ἡμέραν τῶν Βαΐων ἔκαμαν γιουρούσι στὸ Μισολόγγι οἱ ἥρωες τοῦ Μισολογγιοῦ, σὲ τόσες χιλιάδες ἀσκέρι, σὲ τόσα κανόνια, χαντάκια, καβαλλαριά· ἐγλύτωσαν 2.000 καὶ τὸ γυναικόπαιδο ἔγινε θύμα. Μᾶς ἦλθε εἴδηση, μεγάλη Τετράδη· εἰς τὸ δειλινό, ποὺ εἶχε παύσει ἡ Συνέλευσις, καὶ εἴμεθα εἰς κάτι ἴσκιους. Μᾶς ἦλθε εἴδησις ὅτι τὸ Μισολόγγι ἐχάθη. Ἔτζι ἐβάλαμεν τὰ μαῦρα ὅλοι· μισὴ ὥρα ἐστάθη σιωπὴ ποὺ δὲν ἔκρινε κανένας, ἀλλ᾿ ἐμέτραε καθένας μὲ τὸν νοῦν του τὸν ἀφανισμόν μας. Βλέποντας ἐγὼ τὴ σιωπήν ἐσηκώθηκα εἰς τὸ πόδι, καὶ τοὺς ὡμίλησα λόγια διὰ νὰ ἐμψυχωθοῦν. Τοὺς εἶπα, ὅτι τὸ Μισολόγγι ἐχάθη ἐνδόξως, καὶ θὰ μείνει αἰώνας αἰώνων ἡ ἀνδρεία».
Ο Δημήτρης Τζήκας είναι ιστορικός.
Ενδεικτικές Πηγές
Ιστορία της Ελληνικής επαναστάσεως, Γεώργιος Φίνλεϋ (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία). Μετάφραση: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
https://el.wikipedia.org/wiki/
