Τα πουλιά, κυρίως μέσω του ανθρωπομορφισμού, έχουν συνδεθεί με πληθώρα παραμυθιών, παροιμιών και παροιμιωδών φράσεων, κάτι που έχει οδηγήσει σε ισχυρές προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις: ο ατρόμητος αϊτός, η φοβισμένη και ηττοπαθής κότα, τα γρουσούζικα κοράκια, τα ερωτευμένα πιτσουνάκια…

Η ίδια η λέξη Χημεία είναι ελληνιστικής προέλευσης. Αν και από κάποιους ανάγεται στο ρήμα χέω (εξ ου και η παλαιότερη γραφή χυμεία), κατά πάσα πιθανότητα ανάγεται σε αιγυπτιακό τοπωνύμιο. Δεν αποκλείεται μάλιστα να υπήρξε και κάποιος συμφυρμός των δύο. Η λέξη χρησιμοποιείται ευρύτατα για τον χαρακτηρισμό της σχέσης μεταξύ δύο ανθρώπων – ερωτικής αλλά και απλώς διαπροσωπικής:

–Αν και σκοπεύουν να παντρευτούν, εγώ βλέπω ότι δεν έχουν καλή χημεία μεταξύ τους».

Τα ψάρια και γενικότερα τα θαλασσινά και ιχθυηρά κατέχουν έναν διόλου ασήμαντο ρόλο στην καθημερινή μας επικοινωνία, καθώς κυρίως ο απλός λαός με τη φαντασία που τον διακρίνει, αλλά και με στόχο πάντα την έντονη εκφραστικότητα, επέλεξε την κατηγορία αυτή για να χαρακτηρίσει με μεταφορικό τρόπο πρόσωπα και καταστάσεις.

«Χθες αγόρασα μια γιαπωνέζικη καρμανιόλα…», μου είπε ένας φίλος προ ημερών. Παλιός συμφοιτητής, τον θυμάμαι τόσα χρόνια να είναι υπόδειγμα ευγένειας, ψυχραιμίας και πραότητας. Οπότε, σκέφτηκα, τι το ήθελε το όργανο εκτέλεσης; Μόλις μου έδειξε περί τίνος επρόκειτο, συνειδητοποίησα ότι έχουμε κι εμείς τέτοια συσκευή στο γραφείο για να κόβουμε χαρτιά, αλλά δεν είχα ακούσει και ποτέ να τη χαρακτηρίζουν με αυτό το όνομα. Με αυτή λοιπόν την αφορμή σκέφτηκα να γράψω ένα σχετικό κείμενο, πάντα εμφορούμενος από τη μεταφορική σημασία λέξεων και φράσεων.

Η θεαματική πρόοδος της τεχνολογίας, με τον εξοβελισμό των χειρωνακτικών εργασιών και την αντίστοιχη εκμηχάνιση σχεδόν σε κάθε δραστηριότητα, έθεσε στο περιθώριο πληθώρα παραδοσιακών επαγγελμάτων, πολλά από τα οποία διασώζονται μόνο ως επίθετα (προφανώς η άσκηση τέχνης αφορούσε τους απώτατους συγγενείς).

Από την Πηνελόπη που ύφαινε και… ξε-ύφαινε προκειμένου να κερδίσει χρόνο για να αποφύγει να παντρευτεί κάποιον από τους μισητούς μνηστήρες μέχρι τον άρραφο χιτώνα του Χριστού και τον πλούσιο της παραβολής που «ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον» (Λουκ. 16,19), αλλά και το «αδειανό πουκάμισο» του Σεφέρη, η Ιστορία και η γραμματεία μας είναι γεμάτη από παραδείγματα στα οποία το ράψιμο ενός ρούχου είναι μια διαδικασία με ισχυρούς συμβολισμούς.

«Πόλεμος πατήρ πάντων» Η φράση του Ηράκλειτου συνοψίζει την εγγενή στην ανθρώπινη φύση ροπή προς την αντιπαλότητα. Τόσο εγγενή που, σύμφωνα με τη χαρακτηριστική βιβλική αφήγηση, ξεκινώντας από το έγκλημα του Κάιν αυτή έγινε σχεδόν το πρώτο σύμπτωμα της εξόδου από την παραδείσια μακαριότητα και συμφύρεται έκτοτε με την ανθρώπινη ιστορία.

Για τους χωριάτες που κατέβαιναν στην πόλη, ήταν προσφιλής συνήθεια η αγορά του μπακαλιάρου, στα μπακάλικα της εποχής. «Όσοι έμπαιναν στα Γιάννενα, έπρεπε να γυρίσουν μ’ ένα κομμάτι μπακαλιάρο στο χωριό. Άλλοι τον ήθελαν χοντρό κι άλλοι λιανό (λεπτό). Τον τύλιγαν σε χασαπόχαρτα και στη συνέχεια τον έβαζαν μέσα στον τροβά, για να τον μεταφέρουν οι χωριάτες», σύμφωνα με 94χρονη πληροφορήτρια, γέννημα-θρέμμα της πόλης των Ιωαννίνων.

Τα έντομα, ως μικροσκοπικά πλάσματα που ίπτανται, προκαλούν στον άνθρωπο δέος, και στις δύο σημασίες του: από τη μία θαυμασμό, ως σύμβολα ελευθερίας, αφού πετούν μακριά χωρίς να μπορείς να τα φτάσεις· από την άλλη φόβο, γιατί η ίδια τους αυτή η ευκινησία τα κάνει επικίνδυνα, όταν πλησιάζουν τον άνθρωπο απειλητικά.

Η βάρκα ήταν 3-4 μέτρα και τ’ν είχαμαν για το χειμώνα. Για να κ’βαλάμε και κόσμο και πρόβατα. Τα πρόβατα τά ’χαμαν απέκεια, στα Μεγάλα Δέντρα, έτσι το λέμαν, εκεί είχαμαν λάκκες για να βοσκάν’. Είχαμαν και χωράφια, σπέρναμαν καλαμπόκια, τριφύλλια, γρασίδια, ό,τι είχε ο καθένας. Είχαμαν και καλύβια καλά εκεί, για να κάθομαστε εκεί. Τα καλύβια τα φράζαμαν (φτιάχναμε) γύρα-γύρα με ρείκια και τ’ αλείφταμαν με λάσπη, με χώμα, γιατί αλλιώς θα σε σιούρ’ζε ο αέρας, θα είχε πολύ κρύο!