Είχε ολοκληρωθεί πια η γερμανική εισβολή στην ηπειρωτική Ελλάδα και η ελληνική κυβέρνηση είχε καταφύγει στην Κρήτη, όταν προβλήθηκε ένα «μεγαλοφυές» στρατηγικό σχέδιο: «Στις τελευταίες ημέρες του Απριλίου – γράφει ο Τσουδερός – ο πρέσβυς της Αγγλίας με είχε προϊδεάσει ότι στην Τουρκία εφρόνουν πως θα συνέφερε στον συμμαχικό αγώνα να καταληφθούν αι ελληνικοί νήσοι του Αιγαίου από τους Τούρκους πριν να τις πάρουν οι Γερμανοί».

Η εποχή μας, που γεύτηκε κάθε τυραννικής καρυδιάς καρύδια, γνώρισε και τις λογής-λογής πτώσεις αυτών των σαπρόφυτων. Οι πιο τυχεροί τους πέθαναν στο κρεβάτι τους, αφού όμως σκόρπισαν, για χρόνια και χρόνια, τον θάνατο σε μυριάδες «υπηκόους» τους – όπως ο Στάλιν, ο Φράνκο, ο Σαλαζάρ.

Για τον κατοχικό Έλληνα, δεν υπήρχαν παρά οι αντιστασιακές οργανώσεις, που αγωνίζονταν για την ανατροπή της ξένης τυραννίας και της ντόπιας φεουδαρχίας, πέρα από κόμμα και «πολιτικές». Όπως νομίζαμε…

Και ο Γέρος του Μοριά… Στον απαίσιο εμφύλιο του 1824, φυλακίστηκε στο Ναύπλιο (επειδή ήταν «άρπαξ, κακούργος και αφιλότιμος», κατά τους Κουντουριώτηδες), «αμνηστεύθηκε» όμως, ύστερα από έξι μήνες, για ν’ αντιμετωπίσει την επιδρομή του Ιμπραήμ στον Μοριά.

«Κάποιος αποφασίζει να βγάλει απ’ τη μέση τους Έλληνες. Τι μένει; Ένα συνεχές τραύλισμα».

Αρχή στην πάσα συμφορά είχε γίνει τον τελευταίο καιρό της Κατοχής, όπου «αριστεροί» και «δεξιοί» αλληλομάχονταν στους δρόμους της Αθήνας, για να φουντώσει το κακό στην αφροσύνη του Δεκέμβρη ‘44, και ν’ αποκορυφωθεί στην παραφροσύνη του Εμφύλιου.

Το γράψιμο-διάβασμα είναι -τι άλλο;- μια επικοινωνία συγγραφέα-αναγνώστη, ένας διάλογος, ένα δούναι και λαβείν. Η έλλειψη αυτής της επικοινωνίας σημαίνει είτε αδυναμία του συγγραφέα να μεταδώσει τις σκέψεις του, είτε αδυναμία του αναγνώστη να τις «μεταλάβει». Πράγμα που ακυρώνει και τη γραφή και την ανάγνωση.

Αν η πρώτη Σταυροφορία, που άρχισε το 1096, κατόρθωσε να κυριεύσει την Ιερουσαλήμ, οι άλλες (που έγιναν για να προστατευθεί το εκεί νεόκοπο δυτικό βασίλειο) απότυχαν. Εκτός από μία: την τέταρτη Σταυροφορία, που πέτυχε το μέγα κατόρθωμα, να αλώσει την Κωνσταντινούπολη και να αφανίσει τη βυζαντινή αυτοκρατορία.

«Το κράτος υπάρχει για να τρέφει τους πολίτες και να εκτρέφει πολιτικούς». Το περίεργο είναι πως το σχήμα αυτό διασταυρώνεται με ένα άλλο (πρό)σχημα: «Το κράτος υπάρχει απομυζώντας τους πολίτες, και οι πολιτικοί υπάρχουν απομυζώντας το κράτος».

Αποκαλύπτοντας το ρεμπέτικο και πλάθοντας, μέσα και πέρα απ’ αυτό, τη δική του, τόσο προσωπική κι απαρόμοιαστη, μουσική, έπλαθε το «μέλος» μιας ρωμιοσύνης μυθικής όσο και γήινης, έφερνε στο φως ό,τι ατόφιο κι αμασκάρευτο περιέκλεινε.