Η χένα είναι η γνωστή κόκκινη βαφή (φυτικής προέλευσης). Στο λεξιλόγιο των παλιών κυρίως Ηπειρωτών η χένα λέγεται οκνά (θηλυκό) ή και κνα (ουδέτερο). Υπάρχει μάλιστα η έκφραση «Απόμεινε σαν τη Σούλτω (Σουλτάνα) με την οκνά», δηλαδή έμεινε στα κρύα του λουτρού. Η έκφραση προέρχεται από το τουρκικό Kına gecesi, τη «βραδιά χένας», δηλ. το τελετουργικό βάψιμο χεριών στο σπίτι της νύφης την παραμονή του γάμου (τηρουμένων των αναλογιών, θα λέγαμε ότι ήταν το bachelor party της εποχής!). Η Σούλτω (Σουλτάνα), λοιπόν, έμεινε με τα χέρια βαμμένα, αφού ο γαμπρός δεν εμφανίστηκε. 

Τη θαλπωρή του σπιτιού αποζητούμε όλοι, έπειτα από ένα ταξίδι ή στο τέλος μιας εξαντλητικής μέρας. Ισόγειο, υπόγειο ή ρετιρέ, ιδιόκτητο ή νοικιασμένο, με λίγα ή πολλά δωμάτια, σε πόλη ή σε χωριό, φτωχικό ή… έξυπνο, σαν να βγήκε από ταινία επιστημονικής φαντασίας, το σπίτι είναι ο πιο σημαντικός χώρος για τη ζωή κάθε ανθρώπου.

Από την Πηνελόπη που ύφαινε και… ξε-ύφαινε προκειμένου να κερδίσει χρόνο για να αποφύγει να παντρευτεί κάποιον από τους μισητούς μνηστήρες μέχρι τον άρραφο χιτώνα του Χριστού και τον πλούσιο της παραβολής που «ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον» (Λουκ. 16,19), αλλά και το «αδειανό πουκάμισο» του Σεφέρη, η Ιστορία και η γραμματεία μας είναι γεμάτη από παραδείγματα στα οποία το ράψιμο ενός ρούχου είναι μια διαδικασία με ισχυρούς συμβολισμούς.

«Πόλεμος πατήρ πάντων» Η φράση του Ηράκλειτου συνοψίζει την εγγενή στην ανθρώπινη φύση ροπή προς την αντιπαλότητα. Τόσο εγγενή που, σύμφωνα με τη χαρακτηριστική βιβλική αφήγηση, ξεκινώντας από το έγκλημα του Κάιν αυτή έγινε σχεδόν το πρώτο σύμπτωμα της εξόδου από την παραδείσια μακαριότητα και συμφύρεται έκτοτε με την ανθρώπινη ιστορία.

Για τους χωριάτες που κατέβαιναν στην πόλη, ήταν προσφιλής συνήθεια η αγορά του μπακαλιάρου, στα μπακάλικα της εποχής. «Όσοι έμπαιναν στα Γιάννενα, έπρεπε να γυρίσουν μ’ ένα κομμάτι μπακαλιάρο στο χωριό. Άλλοι τον ήθελαν χοντρό κι άλλοι λιανό (λεπτό). Τον τύλιγαν σε χασαπόχαρτα και στη συνέχεια τον έβαζαν μέσα στον τροβά, για να τον μεταφέρουν οι χωριάτες», σύμφωνα με 94χρονη πληροφορήτρια, γέννημα-θρέμμα της πόλης των Ιωαννίνων.

Τα έντομα, ως μικροσκοπικά πλάσματα που ίπτανται, προκαλούν στον άνθρωπο δέος, και στις δύο σημασίες του: από τη μία θαυμασμό, ως σύμβολα ελευθερίας, αφού πετούν μακριά χωρίς να μπορείς να τα φτάσεις· από την άλλη φόβο, γιατί η ίδια τους αυτή η ευκινησία τα κάνει επικίνδυνα, όταν πλησιάζουν τον άνθρωπο απειλητικά.

Η μετακίνηση πάντα ήταν μια από τις βασικότερες και πιο καθοριστικές για τον πολιτισμό δραστηριότητες του ανθρώπου. Επόμενο είναι ότι, διαχρονικά και διαγλωσσικά, όλα τα μέσα μετακίνησης, από τα πρώτα ζωήλατα είδη μέχρι τα υπερσύγχρονα σημερινά διαστημικά σκάφη, έδωσαν πλουσιότατο υλικό για γλωσσικές μεταφορές. Στην ελληνική κοινωνία αυτά έχουν έντονο συνδηλωτικό χαρακτήρα – αρκεί να σκεφτεί κανείς τι εικόνες φέρνει στον νου του η συμπεριφορά του Έλληνα οδηγού και πόσες μειωτικές εκφράσεις και χαρακτηρισμοί αποτελούν καθημερινό φαινόμενο στους δρόμους της χώρας, ιδίως των μεγαλουπόλεων.

Το φαινόμενο μεταφορικής χρήσης λέξεων από διάφορα πεδία, ώστε να αποδοθεί μια σημασία, είναι συνηθέστατο. Ένας τέτοιος χώρος μεταφορικής χρήσης λέξεων και εκφράσεων είναι και αυτός της μουσικής. Άξιο παρατήρησης το γεγονός ότι, ενώ αρκετές λέξεις είναι εν πολλοίς άγνωστες στον σύγχρονο ομιλητή ως προς την κυριολεκτική σημασία τους (π.χ. ζουρνάς, νταούλι), είναι ευρέως γνωστές λόγω της χρήσης τους στην καθημερινή επικοινωνία.

«…λαβὼν ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου, λέγων, Ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε…». Στη συνέχεια «…παρέδωκεν αὐτὸν αὐτοῖς ἵνα σταυρωθῇ…»

Μόλα ταύτα ούτε αυτά μου φαίνεται, ότι τραγουδούν από λύπην ούτε οι κύκνοι, άλλ’ έχω την γνώμην ότι αυτοί, ως πτηνά του Απόλλωνος, έχουν μαντικήν ικανότητα και επειδή γνωρίζουν από πριν τα αγαθά που τους περιμένουν εις τον Άδην, τραγουδούν και διασκεδάζουν την ημέραν εκείνην πολύ περισσότερον παρ’ όσον προηγουμένως εις την ζωήν των.