Η διαχείριση όλων των εσωτερικών και εξωτερικών υποθέσεων ήταν στα χέρια των εφόρων, οι οποίοι, αν και διέθεταν «μεγάλη εξουσία, που ισοδυναμούσε με τυραννία», δεν ήταν υπόλογοι ούτε στη γερουσία ούτε στην αγορά του δήμου και ακόμα λιγότερο στους βασιλιάδες. Έδιναν λόγο μόνο στους διαδόχους τους.

«Ίσως να φοβούνται μερικοί από σας ότι αν γλιτώσουν τώρα οι Λακεδαιμόνιοι, κάποτε θα σας δημιουργήσουν ξανά προβλήματα. Σκεφτείτε ωστόσο ότι εκείνοι που πρέπει να φοβόμαστε, μην τυχόν αποκτήσουν ποτέ μεγάλη δύναμη, είναι εκείνοι που αδικούμε κι όχι εκείνοι που ευεργετούμε».

Οι προσφιλείς μεθοδεύσεις της δωροδοκίας και του μισθοφορικού στρατού που ανατίθεται σε ξένους (και μάλιστα ομοεθνείς των αντιπάλων) αποδεικνύονται εξόχως αποτελεσματικές: «Καθώς δεν ήταν συνηθισμένοι οι Λακεδαιμόνιοι σε τέτοιες συμφορές, ο στρατός τους πένθησε πολύ· εξαίρεση έκαναν όσοι είχαν γιο, πατέρα ή αδελφό σκοτωμένο εκεί· αυτοί τριγύριζαν σαν νικητές, ντυμένοι γιορτινά και χαρούμενοι για τον χαμό των δικών τους».

Για τον Παυσανία δεν ήταν καλές οι εξελίξεις στην πατρίδα: «… δικάστηκε κι υπήρχε πιθανότητα να τον εκτελέσουν: τον κατηγορούσαν ότι πήγε στον Αλίαρτο μετά το Λύσανδρο ενώ είχε συμφωνήσει να βρίσκεται εκεί την ίδια μέρα, ότι παρέλαβε τους νεκρούς με εκεχειρία αντί να προσπαθήσει να τους πάρει πίσω με μάχη, κι ότι τον καιρό που είχε τους Αθηναίους δημοκρατικούς στο χέρι του, στον Πειραιά, τους είχε αφήσει να ξεφύγουν».

Ο Αριστοτέλης επέκρινε τον σπαρτιατικό νόμο που επέτρεπε στις γυναίκες, σε αντίθεση με τους άνδρες, να ζουν άσωτα και με πολυτέλεια. Από τις μαρτυρίες συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες δε χρειαζόταν να ασκούνται ύστερα από τη γέννηση παιδιών ή αφού πέρασαν την ηλικία που μπορούσαν να τεκνοποιήσουν.

Το βέβαιο είναι ότι ο Αριστοτέλης στο δεύτερο βιβλίο των «Πολιτικών» του (τα «Πολιτικά τα ολοκληρώνει μετά το 335 π. Χ.) εκφράζει ξεκάθαρες επιφυλάξεις ως προς την αξιοπιστία των δύο αυτών βασιλιάδων: «Αλλά βεβαίως θα ήταν καλύτερα, κάθε βασιλιάς να εκλέγεται με βάση τον τρόπο της ζωής του, και όχι όπως γίνεται τώρα.

Οι παράπλευρες αφηγήσεις του Θουκυδίδη: περίπτωση Παυσανίας Γράφει ο Θανάσης Μπαντές Για την περίπτωση του Παυσανία ο Θουκυδίδης δεν διατηρεί ούτε την ελάχιστη επιφύλαξη. Είναι ξεκάθαρο ότι ο Παυσανίας μήδισε κι ότι ήρθε σε μυστικές συνεννοήσεις με τον Πέρση βασιλιά, […]

Ως κύριος της Σπάρτης πλέον, ο Λεωνίδας δεν τολμά να κρατήσει την εξουσία, φανερά, αλλά την παραδίδει στις 100 πλούσιες οικογένειες. Σκοπός του ήταν να ανατρέψει το καθεστώς. Τοποθετεί δικούς του εφόρους, εχθρούς του Άγη. Τρία ονόματα από αυτούς μας αναφέρει ο Πλούταρχος: Δημοχάρης, Αρκεσίλαος και Αμφάρης. Ο τελευταίος είχε οικονομικές σχέσεις με τη μάνα και την γιαγιά του Άγη. Είχε δανειστεί χρήματα απ’ αυτές. Όπως και να είχε, ήταν γνώριμος με τον Άγη. Προσπάθησε να τον πείσει να βγει από τον ιερό χώρο και πως ο Λεωνίδας θα τον συγχωρούσε. Ο Άγης όμως αρνήθηκε, διότι δεν τους εμπιστευόταν. Πάντως, κάποια στιγμή τον έπεισαν να τον πάρουν από το ναό και να τον πάνε στα λουτρά και αργότερα τον επανέφεραν. Έτσι, κέρδισαν την εμπιστοσύνη του νεαρού βασιλιά.

Πέρα από τους νέους, τις 700 οικογένειες και τους χιλιάδες περίοικους(αυτοί ήταν ελεύθεροι Λακεδαιμόνιοι αλλά δεν θεωρούνταν Σπαρτιάτες), ο Άγης έχει και τη βοήθεια του ιερού της Πασιφάης στις Θαλάμες(κάπου στον Μεσσηνιακό κόλπο), το οποίο προφητεύει πως η Σπάρτη θα επιβιώσει μόνο αν επιστρέψουν στους νόμους του Λυκούργου. Ήταν γνωστό από τότε πως οι Σπαρτιάτες ήταν οι πιο ευσεβείς αλλά και δεισιδαίμονες από τους αρχαίους. Γι’ αυτό λοιπόν, το σεβαστό ιερό ωθεί με τη στάση του την πλειοψηφία προς τον Άγη. Μάλιστα, ακόμα και ένα μέρος των 100 οικογενειών τάσσεται υπέρ του Άγη, επειδή και αυτοί χρωστούν!