Το ’21 και η αλήθεια!

Από το «μικροΜέγα Κολοκοτρωνέικο» του Νίκου Πλατή, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων. 

Ήταν το έναυσμα, το προσάναμμα της φλόγας μέσα μου, αυτό που διέγειρε καθοριστικά το αρχικό ενδιαφέρον μου για τα του 1821. Ήταν το πρώτο δυνατό ερέθισμά μου. Ο λόγος για Το ’21 και η αλήθεια, το πολύκροτο «ιστόρημα» του Γιάννη Σκαρίμπα (1893-1984).

   Κυκλοφόρησε στα 1971,* μεσούσης της δικτατορίας, με αφορμή τα 150 χρόνια (τότε) από την Επανάσταση του ’21, δίκην αντιλόγου στην κρατούσα (τότε) ιστορική άποψη, την «επίσημη» ιστορία του ελληνικού έθνους. Βιβλίο σημαντικό για την εποχή του, γνώρισε λαμπρές μέρες δόξης στα χρόνια της μεταπολίτευσης, ένα ορόσημο για τα ενδογενή εκδοτικά πράγματα. Δεν είχε όμως και τόσο ιδιαίτερη σχέση με την αλήθεια, κι ας τη διατυμπάνιζε ο τίτλος του βιβλίου.

   Στην πραγματικότητα, Το ’21 και η αλήθεια δεν ήταν παρά ο «αριστερός» λόγος του εβδομηνταεπτάχρονου Σκαρίμπα ενάντια στον λόγο του επίσημου κράτους και του ιστορικού κατεστημένου, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.

    Ήταν η χούντα του Παπαδόπουλου, ήμουν είκοσι μόλις χρονών και παντελώς άσχετος προς το θέμα, με καταγοήτευε ο ανατρεπτικός, παραληρηματικός και βίαιος λόγος του ιδιόρρυθμου Χαλκιδαίου συγγραφέα, η αποκλίνουσα οπτική και η αράγιστη βεβαιότητά του. Τα έβαζε με τους πάντες και τα πάντα: με τους νυν (τότε) ακαδημαϊκούς, με τους κατ’ επάγγελμα εθνοπατριώτες και την κρατούσα ιστορική θέση για την Επανάσταση, εντέλει και με την ίδια τη χούντα (που οργάνωνε περιχαρής τα πανηγύρια γι’ αυτά τα 150 χρόνια της επετείου). Εξοβέλιζε τον κλήρο, τους προύχοντες, τους λογίους και τους πολιτικάντηδες. Θύμιζε την ιστορική αναφώνηση του Αρχιμήδη, ο λόγος του Σκαρίμπα είχε αυτή την έπαρση του «Εύρηκα, εύρηκα», δεν άφηνε κανένα απολύτως περιθώριο, ήταν κατηγορηματικός: «Η δικιά τους η “σιδερωμένη” ιστορία δεν μας λέει την αλήθεια. Οπότε έν’ από τα δυο: Ή δεν την ξέρει και –ώστε– είναι αδιάβαστη ή την ξέρει και τα “μασάει”, οπότε πάλι είναι μια ψευτρού».

   Μην έχοντας τις προαπαιτούμενες επί του θέματος βάσεις και ευρισκόμενος εν πλήρει βουλιμία, κατάπια αμάσητα τα όσα διάβασα μέσα στις σελίδες του. Άλλωστε, δεν γνώριζα καν ότι για ένα θέμα (το όποιο θέμα) υπάρχουν πολλές και διάφορες αλήθειες, νόμιζα πως η αλήθεια ήταν μόνο μία και μοναδική (αυτή του «μπαρ μπα-Γιάννη» από τη Χαλκίδα επί του προκειμένου).

   Εντέλει, απειροελάχιστα ήσαν αυτά που κράτησα από το Το ’21 και η αλήθεια, η αποστροφή αυτή όμως του Σκαρίμπα με την ιστορία και τα περιπεπλεγμένα κεράσια (πέρα από το ότι αποδείχθηκε σωστή και στην πράξη) εξακολουθεί, μέχρι και σήμερα, να με γοητεύει το ίδιο (όπως και τότε): «αλλά η ιστορία δεν είναι καμμιά καθωσπρεπεία Κυριών, σαν δύο πεταλούδων ορθών και αντίθετων. Της ιστορίας τ’ αντικείμενα μοιάζουν τα κεράσια στο καλάθι τους, που τραβώντας ένα πάνω σούρχονται πεντέξι, δέκα, όλα αντάμα».

   Αλλά όλα τα λεφτά στο ’21 και η αλήθεια του Θεοτούμπη Σκαρίμπα είναι αυτή η πάσα με τις μουχλιασμένες πάστες** του Κνουτ Χάμσουν:*** «[…] από τον καιρό που κάποιος δάσκαλος μας μάθαινε με τη στραβή του μύτη το “ Όλη δόξα, όλη χάρη…”, μου φαίνεται πως πάσα χάρις είναι “ένρινη” και πάσα δόξα στραβομύτα!… Ένρινα και με στραβές τις μύτες είναι τα λόγια τους· γρηάτικη μούχλα της σαπιοδοντιάς βρωμολογάει το ’21 τους…»

* από τις εκδόσεις Κείμενα του Φίλιππα Βλάχου.

** «Όταν βλέπω γριές να τρώνε πάστες, μου φαίνεται πως όλες οι πάστες είναι μουχλιασμένες», είχε γράψει.

*** Νομπελίστας φιλοναζί Νορβηγός συγγραφέας (1859-1952).