οξύμωρος
οξύμωρος -η –ο: αντιφατικός, αντικρουόμενος. Στο γνωστό αρχαιοελληνικό ρητό σπεῦδε βραδέως μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής: συνεκφέρονται δύο έννοιες (λέξεις), το ρήμα σπεῦδε και το επίρρημα βραδέως, που η νοηματική τους σχέση είναι τέτοια, ώστε να δημιουργείται λογική αντίφαση· η σημασία του σπεῦδε αναιρεί το βραδέως και το βραδέως αναιρεί το σπεῦδε. Αυτή η συνεκφορά αντιφατικών εννοιών (π.χ. ο θάνατος των αθανάτων, χαῖρε νύμφη ανύμφευτε, πάω αργά γιατί βιάζομαι, αγγελικό και μαύρο φως κτλ.) ονομάζεται σχήμα οξύμωρο. Στο οξύμωρο σχήμα συνάπτονται, βέβαια, δύο λέξεις αντιφατικές μεταξύ τους, αλλά, τελικά, το εκφραζόμενο νόημα είναι σωστό. Το ρητό λ.χ. σπεῦδε βραδέως περιέχει το εξής σωστό νόημα: στη ζωή πρέπει κανείς να σπεύδει, να είναι ταχύς και γρήγορος, αλλά αυτή η σπουδή, η ταχύτητα στις ενέργειες πρέπει να συνδυάζεται με σύνεση.[1] & Μετριοπαθείς τζιχαντιστές: ο ορισμός του οξύμωρου. & Αυτό το δεινό οξύμωρο, να ζεις σε μια χώρα η οποία αδυνατεί να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού της, να ξοδεύεις τις μέρες σου ξορκίζοντας τους θεσμούς και φτύνοντας στον κόρφο σου, να αισθάνεσαι διαρκώς θύμα του κράτους χωρίς να κάνεις το παραμικρό για να τελειώσει επιτέλους αυτή η μαύρη πολιτική κωμωδία.[2] Παρ. Να είχα άσπρα, ν’ αγόραζα ένα πουγκί, να έβαζα τ’ άσπρα μου.[3] [= παιγνιώδης ομολογία φτώχειας, πενίας με οξύμωρο σχήμα. Παραπλήσιες η αγγλική «Εκείνος που δεν έχει χρήματα δεν χρειάζεται σακούλα.» και η γερμανική «Όποιος δεν έχει χρήματα τι να την κάνει τη σακούλα;»][4]
Πηγές και παραπομπές
[1] Λεξικό λογοτεχνικών όρων. Παρίσης Ιωάννης. Παρίσης Νικήτας. Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων. Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων «Διόφαντος».
[2] Κωστής Παπαγιώργης.
[3] Πολ.
[4] Ν.Γ. Πολίτου. Μελέται επί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Εν Αθήναις. Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου. 1900.
Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
