Αρχαία ελληνικά επιγράμματα από την Παλατινή Ανθολογία
Το παρακάτω κείμενο είναι η εισαγωγή της συλλογής επιγραμμάτων του Βασίλη Λαζανά, από τη φυλλάδα «Αρχαία ελληνικά επιγράμματα εμπνευσμένα από τη Θεσσαλία. Μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρο το κείμενο εδώ.
Το αρχαίο ελληνικό επίγραμμα, όπως δηλώνει, άλλωστε, και η λέξη, ήταν, στην αρχή, μία απλή επιγραφή που χάραζαν οι αρχαίοι έλληνες στα μνήματα των νεκρών, στους τύμβους των πεσόντων στους πολέμους, στα βάθρα των καλλιτεχνικών έργων. Δεν περιείχε παρά μερικά πολύ απλά στοιχεία: τα ονόματα των νεκρών και των πεσόντων ή τα ονόματα των καλλιτεχνών.
Βαθμιαία η επιγραφή εμπλουτίζεται και με άλλα στοιχεία. Περιλαμβάνει τώρα και εγκώμια για τους νεκρούς και τους πεσόντες, καθώς και για τους κατασκευαστές των καλλιτεχνικών έργων. Ακόμη και κάτι άλλο. Οι «επιγραφοποιοί», αρχίζουν να χρησιμοποιούν όχι πλέον τον πεζό λόγο, αλλά τον έμμετρο.
Τέλος, κατά το 600 περίπου προ Χριστού, συντελείται και μία άλλη βασική αλλαγή. Η επιγραφή δεν συντάσσεται για να χαραχτεί οπωσδήποτε. Προορίζεται να απαγγελθεί με συνοδεία μουσικής ή και, απλώς, να «αναγνωσθεί», καθώς και τα άλλα ποιητικά είδη. Έτσι αναπτύσσεται και αναδύεται ένα νέο ποιητικό είδος: το αρχαίο ελληνικό επίγραμμα, το κομψοτέχνημα αυτό της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας.
Το επίγραμμα άκμασε κατά τους κλασικούς χρόνους, με κορυφαίο επιγραμματοποιό τον Σιμωνίδη τον Κείο. Κατά τους αλεξανδρινούς χρόνους, το επίγραμμα αποκτά ευρύτερο περιεχόμενο. Είναι επιτύμβιο, ερωτικό, συμποσιακό, σκωπτικό, κ.ο.κ. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, συνεχίζεται η πορεία του επιγράμματος. Το βυζαντινό επίγραμμα αποκαλύπτει, βεβαίως, πνευματική καλλιέργεια και δεξιότητα. Δεν έχει, όμως, ούτε τη χάρη και την ανάταση των κλασικών χρόνων, ούτε την περιπάθεια και την κομψότητα της αλεξανδρινής περιόδου.
Τα αρχαία ελληνικά επιγράμματα διασώθηκαν στη λεγάμενη «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία». Η ιστορία της συνοπτικά είναι ακόλουθη: ο πρωθιερέας των ανακτόρων της Βυζαντινής Αυλής, Κωνσταντίνος Κεφαλάς, το 900 μετά το Χριστό, κατάρτισε μία συλλογή αρχαίων ελληνικών επιγραμμάτων, με βάση, κυρίως, παλιότερες σχετικές συλλογές. Η συλλογή αυτή του Κεφαλά θεωρούνταν χαμένη, όταν, αίφνης, ο KLAUDIUS SALMA SIUS ανακάλυψε ένα αντίγραφό της στη βιβλιοθήκη της HELDELBERG, που ήταν τότε πρωτεύουσα της μικρής γερμανικής ηγεμονίας του Παλατινάτου (PALATINAT), και γι’ αυτό ονομάστηκε Παλατινή Ανθολογία.
Η Ανθολογία αυτή αποτελεί πραγματικό ποιητικό θησαυρό, αφού περιλαμβάνει 3.700, περίπου, επιγράμματα, από την εποχή των κλασικών έως τους βυζαντινούς χρόνους, από το Σιμωνίδη τον Κείο (556 – 466 π.Χ.), έως τον Αγαθία τον Σχολαστικό (536 μ.Χ.).
Ολόκληρος ο πέμπτος τόμος της Παλατινής Ανθολογίας βρίσκεται εδώ.
