29 Δεκεμβρίου 2013 at 10:32

Τα Πάθη της Μητέρας Τερέζα

Τα Πάθη της Μητέρας Τερέζα

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

Είναι σεβαστή σε όλο τον κόσμο για το έργο της με τους φτωχούς, την αγάπη της για τους άρρωστους και την προφανή της ταπεινοφροσύνη. Έχει αποκαλεστεί «αγγελιοφόρος της αγάπης του Χριστού», έχει βραβευτεί με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης και το Βατικανό ετοιμάζεται να την αγιοποιήσει. Το όνομά της στην ποπ κουλτούρα είναι συνώνυμο των αγιοπρεπών, των ευσεβών και των ενάρετων. Ακόμα και άθρησκοι αισθάνονται την ανάγκη να αναγνωρίσουν το έργο της στην Καλκούτα και στον υπόλοιπο κόσμο, όπου νοσήλευε στις κλινικές της τους «φτωχότερους των φτωχών».

Η φήμη της όμως άρχισε να φθίνει μετά από ντοκιμαντέρ, βιβλία και έρευνες που μελέτησαν από πιο κοντά την εικόνα της, που τώρα έχει εκφυλιστεί από οικονομικά σκάνδαλα, την υποστήριξη δικτατόρων από μέρους της, την αδιαφορία της για αυτούς που είχε αναλάβει να φροντίσει και από την άκρως φονταμενταλιστική νοοτροπία της.

Άγια ή άσπλαχνη; Saint or fraud? — Άγια ή άσπλαχνη;

Είναι γνωστό ότι δέχτηκε χρήματα για τον έρανό της από τον δικτάτορα “Baby Doc” Duvalier, πρόεδρο της Αϊτής, όταν επισκέφτηκε τη χώρα και παρέλαβε το βραβείο ‘Legion D’ Honeur’. Ανταπέδωσε λέγοντας για την κα. Duvalier, ότι «δεν είχα ξαναδεί τους φτωχούς τόσο στενά συνδεδεμένους με τον αρχηγό του κράτους όσο με εκείνη. Ήταν ένα πολύ όμορφο μάθημα για μένα.» Τα χρήματα όμως που πήρε ήταν ήδη κλεμμένα, κάτι που δεν την απέτρεψε απ’ το να τα δεχτεί. Πέντε χρόνια μετά, ο λαός της Αϊτής στράφηκε εναντίον του στενά συνδεδεμένου με αυτούς αρχηγό κράτους, σε μια εξέγερση που ανάγκασε τους Duvalier να δραπετεύσουν από τη χώρα με το Ταμείο του Κράτους στις αποσκευές τους. Έδειξε επίσης την υποστήριξή της στο καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, όταν δέχτηκε διάφορους επίσημους κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στην Αλβανία, αποφεύγοντας να κατακρίνει ακόμα και τη βάναυση θρησκευτική ανελευθερία.

Το 1991, ο Charles Keating καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης για οικονομικά εγκλήματα, αφού απέσπασε καταθέσεις από Αμερικάνους μικρούς επενδυτές. Θύματά του ήταν εξίσου οι πλούσιοι και μορφωμένοι όσο και άτομα χαμηλού εισοδήματος, όπως ένας φτωχός ξυλουργός που δεν ήξερε καν να μιλάει αγγλικά, από τον οποίο ο Keating απέσπασε τις αποταμιεύσεις μιας ζωής. Η Μητέρα Τερέζα έγραφε επιστολές στο δικαστήριο καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης του, συμπαραστεκόμενη στον κατηγορούμενο και ζητώντας επιείκεια για λογαριασμό του. Αποδείχθηκε ότι είχε λάβει 1 εκατομμύριο δολάρια από αυτόν. Ο Paul Turney, κατήγορος του Keating, έστειλε απάντηση στην Μητέρα Τερέζα, παρακαλώντας την να επιστρέψει τα κλοπιμαία, παροτρύνοντάς την να αναρωτηθεί: «Τι θα έκανε ο Ιησούς αν είχε κλεμμένα χρήματα στην κατοχή του;» Η Μητέρα Τερέζα δεν απάντησε, ούτε επέστρεψε τα χρήματα. Ακόμα και ξέροντας ότι ο Keating ήταν απατεώνας και ψεύτης, ακόμα και αφού το δικαστήριο τον καταδίκασε για απάτη, ακόμα κι αν ήξερε ποιοι ήταν τα θύματα του Keating, δεν άλλαξε τροπάριο και δεν επέστρεψε τις κλεμμένες δωρεές του, που τώρα ήταν στους δικούς της τραπεζικούς λογαριασμούς.

Η Μητέρα Τερέζα με την Michele Duvalier, σύζυγο του αδίσταχτου δικτάτορα “Baby Doc”.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι τα έκανε όλα αυτά για καλό σκοπό. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε που πήγαν όλα τα χρήματα που συγκέντρωσε ο οργανισμός που ίδρυσε (Missionaries of Charity) με εράνους επί δεκαετίες. Σε μια μελέτη Καναδών ακαδημαϊκών του Μαρτίου 2013, διευκρινίστηκε ότι μέχρι το 1980 είχε συγκεντρώσει περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια, από τα οποία μόνο το 7% ξοδεύτηκε για φιλανθρωπικό έργο. Τα υπόλοιπα χρησιμοποιήθηκαν για ανέγερση οικιών για ιεραπόστολους. Από τότε και μέχρι το θάνατό της μάζεψε εκατοντάδες εκατομμύρια και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι τα χειρίστηκε διαφορετικά.

Μια έρευνα για την ποιότητα της ιατρικής φροντίδας που πρόσφερε το «σπίτι για τους ετοιμοθάνατους» στην Καλκούτα του Robin Fox για το ιατρικό περιοδικό Lancet και ένα άρθρο για το New Statesman του Donald MacIntyre πάνω στους οίκους φροντίδας που ίδρυσε, περιγράφουν ευτελείς συνθήκες κάτω από τις οποίες άνθρωποι με ανάγκη, ενώ αναζητούσαν ιατρική φροντίδα, αφήνονταν να πεθάνουν μέσα στην ακαθαρσία και τους πόνους. Οι περιγραφές τους αναφέρουν απουσία γιατρών και νοσοκόμων, με μη εκπαιδευμένες μοναχές να αναλαμβάνουν το ρόλο νοσοκόμας ενώ αδυνατούσαν να ξεχωρίσουν θεραπεύσιμες από ανίατες ασθένειες. Στοίβαζαν τεράστιους χώρους με ασθενείς καρκίνου μαζί με άτομα με μεταδοτικές αρρώστιες. Παυσίπονα δεν υπήρχαν. Η έλλειψη τήρησης κανόνων υγιεινής και οι ακατάλληλες συνθήκες ήταν προφανείς. Ανάπηρα παιδιά βρίσκονταν δεμένα σε κρεβάτια από τα οποία δεν επιτρεπόταν να σηκωθούν ακόμα και όταν ήθελαν να ικανοποιήσουν σωματικές ανάγκες και άτομα με ειδικές ανάγκες, δεμένα σε δέντρα. Έχετε υπόψη, δεν ισχύει ότι έλλειπαν τα κεφάλαια για την απόκτηση ικανού προσωπικού και αναγκαίου εξοπλισμού, ούτε ότι η Μητέρα Τερέζα είχε χάσει τον έλεγχο της πληθώρας των «κλινικών» που είχε ιδρύσει ανά τον κόσμο (περηφανευόταν για 517 ιεραποστολές σε πάνω από 100 χώρες). Όταν γιατροί ρωτούσαν την Μητέρα Τερέζα για τους λόγους αυτής της εικόνας εγκατάλειψης και προσέφεραν συμβουλές για βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης, απαντούσε:»

«Υπάρχει κάτι όμορφο στο να βλέπεις τους φτωχούς να δέχονται τη μοίρα τους, να την υποφέρουν σαν τα Πάθη του Χριστού. Ο κόσμος κερδίζει πολλά από τη δυστυχία τους.»

Η Μητέρα Τερέζα ήταν αντίθετη στη χρήση παυσίπονων, καθώς πίστευε ότι μέσα από τον πόνο πλησιάζουμε τον Θεό. Η ίδια αφηγήθηκε την ιστορία ενός ασθενή που υπέφερε από τους πόνους του τελευταίου σταδίου του καρκίνου. Έσκυψε πάνω του και του είπε «Υποφέρεις όπως ο Χριστός στον σταυρό. Ο Ιησούς πρέπει να σε ασπάζεται αυτήν τη στιγμή».

Ο Robin Fox αναφέρει ότι «η συστηματική προσέγγιση είναι ξένη προς το ήθος του οίκου. Η Μητέρα Τερέζα προτιμά την πρόνοια από τον προγραμματισμό. Οι κανόνες είναι σχεδιασμένοι να αποτρέπουν από την ολίσθηση προς τον υλισμό.» Μπορούμε να αποκαλέσουμε ένα μέρος που δεν έχει ούτε γιατρούς ούτε νοσοκόμους «κλινική»; Δεν θα έπρεπε να το ονομάζουμε αυτό ακριβώς που είναι (πτωχοκομείο); Η ίδια η Μητέρα Τερέζα, όταν αρρώσταινε, προτιμούσε τις μοντέρνες εγκαταστάσεις Αμερικανικών και Ευρωπαϊκών νοσοκομείων.

Η συγγραφέας και δημοσιογράφος Elgy Gillespie, που επισκέφτηκε τον ξενώνα για ασθενείς με AIDS στο Σαν Φρανσίσκο, αναφέρει: «αυτοί που δεν ήταν πολύ άρρωστοι ήταν εξαιρετικά καταπτοημένοι, επειδή δεν τους επιτρεπόταν να παρακολουθήσουν τηλεόραση, ούτε να καπνίσουν, ούτε να πιούν αλκοόλ, ούτε να δεχτούν επισκέψεις φίλων, ακόμα κι όταν πέθαιναν…Μερικοί, που είχαν επιστρέψει στον ξενώνα με γυναικεία ενδυμασία, εκδιώχθηκαν!» Η Μητέρα Τερέζα έχει πει ότι το AIDS είναι «μια δίκαιη τιμωρία για ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά»

Το παρακάτω είναι παρμένο από συνέντευξη με τον Malcolm Muggeridge, από τον βιβλίο του ‘Κάτι Όμορφο για τον Θεό’:

«Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να καταλήξουμε απλώς κοινωνικοί λειτουργοί ή απλά να κάνουμε το έργο μας μόνο και μόνο για να το κάνουμε…Είναι ένας κίνδυνος, αν ξεχάσουμε σε ποιον το κάνουμε. Τα έργα μας είναι μόνο μια έκφραση της αγάπης μας για τον Χριστό»

Απλώς κοινωνικοί λειτουργοί; Σίγουρα κάποιος που βοηθάει αυτούς που έχουν ανάγκη θα έπρεπε να το κάνει για χάρη τους, όχι για να κολακεύσει μια θεότητα. Η Μητέρα Τερέζα βλέπει τον ανθρωπισμό και τον αλτρουισμό σαν γοητευτικούς κινδύνους που πρέπει να αποφεύγουμε. Προφανώς καθοδηγούνταν από το δόγμα, όπως κάθε φονταμενταλιστής, όχι από κοσμικές έννοιες ηθικής. Μοναχές έχουν αφήσει το τάγμα λόγω της αποτροπής τους εκ μέρους της Μητέρας από το να εκπαιδευτούν στη νοσηλευτική, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι απομακρύνονταν από την εμπιστοσύνη τους στην θεϊκή πρόνοια.

Η Mary Loudon, μια εθελόντρια στην Καλκούτα, που έχει γράψει εκτενώς για τη ζωή των μοναχών, έχει διηγηθεί μια ιστορία για ένα 15χρονο που εισάχθηκε στον πτωχοκομείο της Μητέρας Τερέζα υποφέροντας από μια απλή πάθηση του νεφρού που θα μπορούσε εύκολα να γιατρευτεί με αντιβιοτικά. Ένας Αμερικάνος γιατρός που ήταν εκεί προσπαθούσε να τον περιθάλψει, και παρακαλούσε τις μοναχές να το αφήσουν να τον πάει στο νοσοκομείο. Αυτό ήταν ενάντια στη φιλοσοφία τους, οπότε ο απεγνωσμένος και παραιτημένος γιατρός παρακολούθησε το αγόρι να πεθαίνει αργά.

Η Susan Shields, που για εννιάμιση χρόνια εργαζόταν στο τάγμα της Μητέρας, μέχρι που παραιτήθηκε επειδή δεν άντεχε την κοροϊδία και την υποκρισία, λέει:

«Για τη Μητέρα, ήταν η πνευματική υγεία που είχε τη μεγαλύτερη σημασία. Η υλική βοήθεια ήταν το μέσο για να φτάσει στην ψυχή τους, για να δείξει στους φτωχούς ότι ο Θεός τους αγαπούσε. Στους οίκους ετοιμοθάνατων, η Μητέρα δίδασκε στις μοναχές πώς να βαπτίζουν στα κρυφά αυτούς που πέθαιναν. Οι αδελφές έπρεπε να ρωτήσουν τον ετοιμοθάνατο αν ήθελε ένα ‘εισιτήριο για τον παράδεισο’. Μια θετική απάντηση σήμαινε συναίνεση σε βάπτιση. Η αδελφή τότε έπρεπε να παριστάνει ότι απλά δρόσιζε το μέτωπο του ασθενή με βρεγμένο μαντήλι, όταν στην πραγματικότητα τον βάπτιζε, λέγοντας χαμηλόφωνα τις αναγκαίες λέξεις. Η μυστικότητα ήταν σημαντική, ώστε να μην γένει γνωστό ότι οι μοναχές της Μητέρας Τερέζα βάπτιζε Ινδουιστές και Μουσουλμάνους.»

Αυτό δεν είναι φροντίδα για τους άρρωστους. Αυτό είναι θρησκευτική καμπάνια.

Οπότε, από αξιόπιστες μαρτυρίες αλλά και τα ίδια της τα λόγια, γίνεται φανερό ότι δεν ήταν οι φτωχοί που αγαπούσε η Μητέρα Τερέζα, αλλά η φτώχεια. Δεν ήταν οι άρρωστοι, αλλά η δυστυχία. Αποκαλούσε αυτούς που ‘φρόντιζε’ «θύματα της αγάπης του Θεού», ενδεικτικό της στάσης αποδοχής που είχε όσον αφορά τη φτώχεια, και όχι καταπολέμησής της.

Στην πραγματικότητα, έκανε τη ζωή αυτών που υποτίθεται ότι θα φρόντιζε χειρότερη, αποτρέποντας επίσης τη χρήση προφυλακτικών σε μέρη του κόσμου όπου οι ιεραποστολές ήταν ένα από τα λίγα δείγματα πολιτισμού και όπου το AIDS και άλλα αφροδίσια δρούσαν και δρουν ανεξέλεγκτα.

Το 2012 προστέθηκε άλλη μία ανακολουθία στον μύθο της Μητέρας Τερέζα, όταν αποκαλύφθηκε ο ρόλος της σε ένα σκάνδαλο παιδικού βιασμού. Το SF Weekly βρήκε πρόσβαση σε έγγραφα που δείχνουν ότι η Μητέρα ήξερε ότι ένας από τους αγαπημένους της ιερείς (Donald McGuire) απομακρύνθηκε από το ιερατείο λόγω παιδικής κακοποίησης ενός αγοριού το 1993, και παρόλα αυτά παρότρυνε τα αφεντικά του να τον αφήσουν να επιστρέψει στο έργο του το συντομότερο δυνατόν. Ο ιερέας επέστρεψε στο ιερατείο αλλά και στις παιδοφιλικές του πρακτικές. Οκτώ περαιτέρω καταγγελίες κατατέθηκαν εναντίον του μέχρι που συνελήφθη το 2005.

Η Μητέρα Τερέζα με τον Donald McGuire, έναν καταδικασμένο ιερέα για παιδική κακοποίηση.

Η λίστα των αντιφάσεων συνεχίζεται με τα εξής:

Το 1979 της απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (και πρέπει να μας εξηγηθεί τι έχει κάνει η Μητέρα Τερέζα για την ειρήνη). Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της είπε, σε ένα μάλλον αποσβολωμένο κοινό,: «Αισθάνομαι ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της ειρήνης σήμερα είναι η έκτρωση». Ίσως θεωρεί ότι η έκτρωση δεν κατατάσσεται μαζί με τον βιασμό παιδιών.

Όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη «Με ποιον θα συντασσόσασταν μεταξύ του Γαλιλέου και της εκκλησίας;» δεν άργησε να απαντήσει «Με την εκκλησία.»

Εναντιωνόταν έντονα στο διαζύγιο, προσπάθησε μάλιστα να καταψηφιστεί το δημοψήφισμα της Ιρλανδίας το 1995, που θα τροποποιούσε το σύνταγμα της χώρας για να επιτρέπει τη λύση του γάμου. Ένα χρόνο μετά όμως, όταν η φίλη της, η Πριγκίπισσα Νταϊάνα, πήρε διαζύγιο, συναίνεσε, καθώς ο γάμος της ήταν προφανώς δυστυχής (σε συνέντευξη στο περιοδικό Ladies Home Journal).

Όλες αυτές οι αντιφάσεις και οι υποκρισίες έχουν αγνοηθεί από τα νωθρά μέσα ενημέρωσης, που λάτρεψαν τη φαινομενικά μετριοπαθή καλόγρια. Είχε μια εύκολη καριέρα επί δεκαετίες. Μας είναι βολικό να νομίζουμε ότι κάποιος, κάπου κάνει κάτι για τον Τρίτο Κόσμο. Είναι ωραία να νομίζουμε ότι δίνοντας μερικά ευρώ φεύγει από πάνω μας η ευθύνη, ότι κάποιος αντιμετωπίζει το πρόβλημα. Όπως και άλλες διασημότητες, η Μητέρα Τερέζα έπαιξε το ρόλο της άψογα. Είναι ίσως όσο ειρωνικό μας αξίζει ότι, στην πραγματικότητα, η κληρονομιά που άφησε πίσω της δεν είναι μια κληρονομιά ταπεινοσύνης και αγαθοεργίας, αλλά αχρείαστης δυστυχίας για όποιον ήταν αρκετά άτυχος να πέσει στα χέρια της.