Ἡ θεια-Κυρατσώ, μετὰ τόσα ἔτη, ἐφόρεσεν, ἐπ᾽ ὀλίγας στιγμάς, χρωματιστὴν «πολίτικην» μανδήλαν, διὰ ν᾽ ἀσπασθῇ τὰ στέφανα. Καὶ τὴν παραμονὴν τοῦ Ἁγίου Βασιλείου ἑσπέρας, ἱσταμένη εἰς τὸν ἐξώστην, ἠκούσθη φωνοῦσα πρὸς τοὺς διερχομένους ὁμίλους τῶν παίδων:

―Ἐλᾶτε, παιδιά, νὰ τραγ᾽δῆστε!

Ο Παπαδιαμάντης αντιμετωπίζει τα Χριστούγεννα, όπως και κάθε άλλη θεματογραφία, από την οπτική του λαϊκού βιώματος, που αποδίδεται ακριβώς όπως έχει, χωρίς εξιδανικεύσεις, διδακτισμό ή τυμπανοκρουσίες. Οι γιορτές είναι το αναπόσπαστο μέρος της συνολικής παρουσίας των ανθρώπων ολοκληρώνοντας την εικόνα μιας εποχής τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε ατομικό επίπεδο. Κι αυτός είναι ο λόγος που οι χριστουγεννιάτικες ιστορίες συνυφαίνονται αξεδιάλυτα με την καθημερινή ζωή.

Το Anno Domini (a.D.) ή Έτος Ένα (μ.Χ.) ο Διονύσιος, βασιζόμενος στο έτος κτίσεως της Ρώμης το 754 π.Χ. , το ταύτισε με το πρώτο έτος της 195ης Ολυμπιάδας (776:4=194+την 1η Ολυμπιάδα). Υπολόγισε ότι το έτος γέννησης του Χριστού συνέβη 754 χρόνια από τότε που ιδρύθηκε η Ρώμη, που όμως συμπίπτει με το πρώτο έτος της 195ης Ολυμπιάδας. Το έτος 1 δηλαδή είναι 754 χρόνια από κτίσεως Ρώμης και 776 χρόνια από την πρώτη Ολυμπιάδα.

Πῶς νὰ ἔχῃ πεντάρα; Καλὰ καὶ τὰ λεπτά, καλὴ κ᾽ ἡ δουλειά, καλὸ καὶ τὸ κρασί, καλὴ κ᾽ ἡ κουβέντα, ὅλα καλά. Καλύτερον ἀπ᾽ ὅλα ἡ ρᾳστώνη, τὸ δόλτσε φὰρ νιέντε* τῶν ἀδελφῶν Ἰταλῶν. Ἂν εἰς αὐτὸν ἀνετίθετο νὰ συντάξῃ τὸν κανονισμὸν τῆς ἑβδομάδος, θὰ ὥριζε τὴν Κυριακὴν διὰ σχόλην, τὴν Δευτέραν διὰ χουζούρι, τὴν Τρίτην διὰ σουλάτσο, τὴν Τετάρτην, Πέμπτην καὶ Παρασκευὴν δι᾽ ἐργασίαν, καὶ τὸ Σάββατον διὰ ξεκούρασμα.

Ο χημικός Ρέντλω όμως δεν ξεκινά από την ίδια αφετηρία. Ο Ρέντλω, τραυματισμένος επίσης από το παρελθόν, αδυνατεί να καταφύγει στο φάρμακο της λήθης – όπως ο Σκρουτζ. Αντιθέτως το αναζητά. Είναι τόσο ανίσχυρος μπροστά στη δύναμη της παρελθούσας δυστυχίας που το πέρασμα στη λησμονιά είναι βέβαιο ότι θα δράσει ανακουφιστικά.

Ο Ιησούς γεννήθηκε περίπου το 2π.Χ. ή το 7π.Χ. σύμφωνα με ιστορικούς, θεολόγους, αλλά και τον Πάπα. Ο λάθος υπολογισμός έγινε από τον Διονύσιο τον Μικρό (Dionysius Exiguus, 470μ.Χ.-544μ.Χ.), τον εφευρέτη του σύγχρονου ημερολογίου και του διαχωρισμού της ιστορίας σε δύο εποχές βάσει της γέννησης του Ιησού, που χρησιμοποιήθηκε αργότερα από το Γρηγοριανό Ημερολόγιο.

Το χριστουγεννιάτικο παραμύθι του Ντίκενς «Τα Κάλαντα» είναι καταδικασμένο παραμένει στο χρόνο, όχι ως – επετειακού τύπου – εορταστική αναβίωση, αλλά ως αυτόνομη καλλιτεχνική δημιουργία. Γιατί στο Ντίκενς τα Χριστούγεννα είναι μόνο η αφορμή ή, ακόμη πιο σωστά, η ατμόσφαιρα, που μπορεί να αποδώσει την ανθρώπινη μεταστροφή, αφού ο Σκρουτζ από παγκόσμιο σύμβολο της τσιγκουνιάς, θα μεταβληθεί, σε ελάχιστο χρόνο, σε αμετανόητο εκφραστή της γενναιοδωρίας.