28 Ιουνίου 2020 at 20:38

Ο Κοζανίτης αρχιερέας «Μελέτιος ο Κατακάλου» (1734-1752)

από

Ο Κοζανίτης αρχιερέας «Μελέτιος ο Κατακάλου» (1734-1752)

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Παναγιώτη Λιούφη «Ιστορία της Κοζάνης», έκδοση του 1924.

Απόδοση στα νέα ελληνικά: Δημήτρης Τζήκας

«Ο Μελέτιος είχε πατρίδα την Θεσσαλονίκη, από το γένος Κατακάλου, και τον αποκαλούσαν Καστρίκιο. Υπήρξε άνδρας με παιδεία, βαθύς γνώστης της ελληνικής και λατινικής γλώσσας, την οποία μιλούσε. Στην αρχή ήταν ιερέας, μοναχός σε κάποια εκκλησία της Θεσσαλονίκης, κι εκεί ασκούσε επάξια τα καθήκοντα του. Αλλά, κατά το 1728, καταδιώχθηκε από τον επίσκοπο Θεσσαλονίκης κι επειδή κινδύνευε να καταδικαστεί σε εξορία κατέφυγε χωρίς να το πολυθέλει (άκων) στην προστασία του Πάπα της Ρώμης, ο οποίος γνώριζε τον Μελέτιο, τον δέχθηκε και τον τίμησε με το βαθμό του καρδινάλιου. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, έφερε τον χαρακτηριστικό Δακτύλιο μέχρι το τέλος της ζωής του. Ύστερα από μια τετραετία όμως, κατόπιν ενεργειών της Εκκλησίας, του επισκόπου Θεσσαλονίκης και με τις παρακλήσεις των συγγενών του, επανήλθε στους κόλπους της Ορθοδοξίας. Το δεύτερο έτος μετά την επάνοδό του, αφού χήρευσε η επισκοπή των Σερβίων, χειροτονήθηκε από τον Πατριάρχη Παΐσιο επίσκοπος Σερβίων με κοινή ψήφο, το έτος 1734, όπως γίνεται φανερό από το μάρμαρο στον τάφο που έχτισε ο ίδιος το 1750, κατά τον ενδέκατο χρόνο της ιεραρχίας του, κι ενώ βρισκόταν ακόμα στη ζωή. Ερχόμενος στη επισκοπή για την οποία χειροτονήθηκε κατοικούσε στα Σέρβια, έχοντας μαζί τον αδελφό του Κρατύρη και τον εγγονό του Σταμούλη Στεφανή (σύμφωνα με σημείωση στην αρχή του βιβλίου με τίτλο Δοσιθέου Ιστορικόν, το οποίο σώζεται στη Βιβλιοθήκη).

Παραδοσιακό σπίτι στην παλιά Κοζάνη.
Παραδοσιακό σπίτι στην παλιά Κοζάνη.

Επειδή όμως δεν μπορούσε να υπομείνει τις ταραχές στα Σέρβια και αγαπούσε πάντοτε τους ομοφύλους του (το ομόφυλον), αγόρασε οικόπεδο στην Κοζάνη, η οποία ανήκε στην επαρχία του, και, σε συνεννόηση με τους κατοίκους, κατάφερε να ιδρυθεί η επισκοπή (η σημερινή Μητρόπολη) και να συντάξουν ομόφωνα οι Κοζανίτες επιστολή προς τον τότε Παναγιώτατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και τον Μακαριώτατον Θεσσαλονίκης, στον οποίο υπαγόταν η επαρχία, προκειμένου να χορηγήσουν άδεια να μεταβεί ο επίσκοπος Σερβίων στην Κοζάνη, να διαμένει στην επισκοπή της πόλης και να φέρει τον τίτλο όχι μόνο Σερβίων αλλά και Κοζάνης. Με αυτόν τον τρόπο, χορηγήθηκε η άδεια όχι μόνο με πατριαρχικά γράμματα αλλά και με αυτοκρατορικό διάταγμα, και το 1745 ο Μελέτιος εγκαταστάθηκε στην πόλη, όπου έμεινε αρχιερέας μέχρι το 1752, όταν απεδήμησε εις Κύριον, την περίοδο που Πατριάρχης ήταν ο Κύριλλος. Θάφτηκε στην Κοζάνη, σε τάφο που κατασκεύασε ο ίδιος, δυο χρόνια πριν τον θάνατό του, στον νάρθηκα του Αγίου Νικολάου, έξω από τον ναΐσκο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το μνήμα σώζεται μέχρι τις μέρες μας και φέρει μαρμάρινη επιτύμβια πλάκα με ένα Ιαμβικό κι ένα Σαπφικό επίγραμμα, ποιήματα του τότε σοφού Ελληνοδιδασκάλου Νικολάου Βαλκιτζή από τα Ιωάννινα.

ΙΑΜΒΙΚΟΝ

Ο ΤΥΜΒΟC OYXI TYMBOC, OYΔ’ ΕΝΔΟΝ ΝΕΚΥC

TYMBOC Θ Ο ΤΥΜΒΟC ΖΩΝΤΑ ΤΕ ΚΡΥΠΤΕΙ ΝΕΚΥΝ.

ΕΙ ΝΕΚΡΟC ΟΥ ΖΩΝ, ΖΩΝ ΔΕ ΟC ΠΩC ΑΥ ΝΕΚΥC;

ΘΝΗCΚΕΙ COΦΩΣ ΖΩΝ, ΚΑΙ ΘΑΝΩΝ ΖΗ ΚΥΡΙΩ.

ΣΑΠΦΙΚΟΝ

ΜΟΥΝΟΝ ΩΝ ΙΔΜΕΝ ΝΕΚΥΩΝ ΑΤΥΜΒΟΝ

ΜΩΥCΗΝ ΚΡΥΨΑΝ CΟΦΙΗ ΘΕΜΙC ΤΕ

ΤΑΙC ΓΑΡ ΑΝ ΛΑΟC ΘΕΟΝ ΩC ΛΑΤΡΕΥΕ

ΝΗΠΙΑ ΡΕΖΩΝ.

ΜΟΥΝΟΝ ΩΝ ΙΔΜΕΝ ΛΟΓΑΔΩΝ ΦΕΡΙCΤΟΝ

ΕΜΠΑΛΙΝ Δ’ ΑΥ ΜΕΛΛΕΤΙΟΝ ΚΑΛΥΨΕ

ΖΩΝΤΑ ΠΕΡ ΤΥΜΒΩ ΜΕΛΕΤΗ ΜΟΡΟΙΟ

ΠΑΝCΟΦΟC ΟΝΤΩC.

α’ψν’ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Β-

Παραδοσιακό σπίτι στην παλιά Κοζάνη.
Η κεντρική πλατεία στην παλιά Κοζάνη.

Ήταν δε μεγαλοπρεπής, σεβάσμιος, φιλομαθής και καλλιεργημένος· ευρυμαθής, εκκλησιαστικός άντρας άριστος και μόνη ευχαρίστηση (τέρψη) είχε τη μελέτη των θείων Γραφών. Φρόντιζε πάντοτε να διατηρεί ακμαία τα Σχολεία της επαρχίας του και βοήθησε αποφασιστικά τη δημόσια Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, στην οποία πρόσφερε την πλούσια συλλογή των βιβλίων του, τα περισσότερα από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα και φέρουν την ιδιόχειρη υπογραφή του στην πρώτη σελίδα.»

«Την περίοδο που ήταν αρχιερέας ο Μελέτιος, κατά το 1750, περίπου 28 οικογένειες Αιγυπτίων  Χριστιανών[1] ήλθαν στην Κοζάνη και κατοίκησαν προς το νοτιοανατολικό μέρος της πόλης, σε ιδιαίτερο διαμέρισμα, το οποίο ονομάστηκε Γύφτικα και, κάπως ειρωνικά, Τρανή αυλή. Αυτοί όλοι ήταν σιδηρουργοί, ενώ οι περισσότεροι έπαιζαν μουσικά όργανα και προσλαμβάνονταν από τους κατοίκους με αμοιβή στους γάμους και τα γλέντια (ευωχίας), όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα.» […]

«Ισχυρός παράγοντας για την ανακαίνιση που αναφέραμε έγινε ο ιερέας Σωτήριος, αργότερα Οικονόμος (1707-1728), ο οποίος διαδέχτηκε τον Γεώργιο τον Παρακείμενο στη διεύθυνση της Σχολής· κι όχι μόνο αυτό αλλά και ο ίδιος με προτροπές και εισηγήσεις κατόρθωσε να καταπείσει τους τότε προεστούς, ώστε ν’ απαιτήσουν από το Πατριαρχείο, ο επίσκοπος Σερβίων να τιτλοφορείται Σερβίων και Κοζάνης και να έχει έδρα στην Κοζάνη· ενέργησε δε με την επιβολή του δραστήρια για να συστηθεί Επισκοπή στην πόλη.

Οι ενέργειες αυτές του διδασκάλου και ιερέα Σωτηρίου δεν έμειναν χωρίς αποτέλεσμα· το 1745, μετά την άδεια που χορηγήθηκε από το Πατριαρχείο και σε συνεννόηση με τον τότε επίσκοπο Σερβίων Μελέτιο τον Κατακάλου, Θεσσαλονικέα, θεμελιώνεται δια κοινής συνεισφοράς το κτίριο της Επισκοπής, επί οικοπέδου αγορασθέντος υπό του τότε επισκόπου Μελετίου, από κάποιον ιερέα Γεώργιο Στεφανή για 500 γρόσια. Δίπλα στην οικοδομή της επισκοπής, ιδρύθηκε και η περιώνυμη Στοά, με περιστύλια και τόξα, εκτεινόμενη μέχρι τον οίκο Παπαμάρκου. Βραδύτερα, αφού συστήθηκε στα 1778 το σχολείο του Δ. Παγούνη, το οποίο βρισκόταν στην οικία Γκέντζια, νυν Ευάγγ. Ηλ. Βαμβακά, η Στοά μεταφέρθηκε στον περίβολο του ναού στον Άγιο Νικόλαο, όπου υπήρχε κτίριο που χρησίμευε ως κατάλυμα του Επισκόπου, καθώς και ιδιαίτερη αίθουσα για τις κοινές συνελεύσεις («οντάς της χώρας» λεγόμενος), περιστοιχισμένη εξωτερικά με στοές και τόξα, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα και υποβαστάζουν το κτίριο του πρώην Ελλ. Σχολείου, αργότερα Παρθεναγωγείο, Πρωτοδικείο και σήμερα Δημαρχείο· στον χώρο κάτω από τις στοές και τις καμάρες πωλούνταν παλιότερα άλευρα από τους χωρικούς· αργότερα, οι στοές συμπληρώθηκαν με εργαστήρια.»

Παλιά Κοζάνη
Παλιά Κοζάνη

Για την «Επισκοπή Σερβίων: διαβάζουμε:

«Είναι γνωστό ότι πριν την εγκατάσταση της έδρας του επισκόπου στην Κοζάνη, έδρα της επισκοπής για όλη την επαρχία ήταν η πόλη των Σερβίων. Σε αυτή αναφέρονται ως ποιμενάρχες οι εξής επίσκοποι:

Δαμασκηνός, Ιάκωβος, Συμεών, Θεοφάνης, Μελέτιος, Κύριλλος, Νεόφυτος, Πατρίκιος, Ιωάσαφ, Ιωαννίκιος, Διονύσιος, Γρηγόριος, Ιωαννίκιος, Ιάκωβος, Ζαχαρίας· οι επίσκοποι Μελέτιος, Ιγνάτιος, Θεόφιλος, Διονύσιος, Βενιαμίν, Ευγένιος, Κωνστάντιος, Γεράσιμος και ο Φώτιος είχαν την έδρα τους στην Κοζάνη.

Το 1745 χορηγήθηκε πατριαρχική άδεια για την μεταφορά της έδρας από τα Σέρβια στην Κοζάνη. Πρώτος ποιμενάρχης στην επισκοπή ήταν ο Μελέτιος ο Κατακάλου.»

[1] Η καταγωγή αυτών φέρεται εξ Ινδιών, ένθα απετέλουν την τάξη των Παριών. Πολλοί προ αιώνων καταφυγόντες εις Αίγυπτον, και γενόμενοι χριστιανοί Κόπται διεσπάρησαν είτα εις Ευρώπην ιδία εν Βοημία, Τρανσυλβανία και Μακεδονία· απετέλεσαν δε ύστερον και ιππικάς μονάδας ισχυράς του Ναπολέοντος.

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: https://www.facebook.com/groups/kostaskaramarkos/

Ο Δημήτρης Τζήκας είναι ιστορικός και διαχειριστής της ιστοσελίδας «Ερανιστής»(https://eranistis.net/wordpress/)

(Εμφανιστηκε 470 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

2 Σχόλια

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.