Οι επαναστάτες

Από το «μικροΜέγα Κολοκοτρωνέικο» του Νίκου Πλατή, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων. 

ἐπαναστάτες, οι (Εν Γέν.): Οι της Επανάστασης του ’21 επί του προκειμένου. Άλλοι επαναστάτες στα λόγια και στη σκέψη και άλλοι, πάλι, στα έργα (οι πρώτοι είναι αυτοί οι φλογεροί ιδεολόγοι της ελληνόφωνης χριστιανορθόδοξης διασποράς σε Ιταλία και κεντρική Ευρώπη, οι δεύτεροι οι εκτελεστές της… διαθήκης*). Εκτός από τους καπετάνιους, τους Κάπους και τους άλλους επαγγελματίες των όπλων, οι πλείονες των επαναστατών δεν ενδύονται κάποια χαρακτηριστική στολή, φορούν ό,τι έχουν διαθέσιμο στην… γκαρνταρόμπα τους· το ίδιο όμως φαίνεται ότι πράττουν και οι απέναντι, οι μισθοφόροι Αλβανοί που πολεμούν στο πλευρό των Τούρκων: «Στις 25 Ιουλίου / 6 Αυγούστου [ο Δράμαλης] έστειλε μια προφυλακή που την αποτελούσαν 1.000 Τουρκαλβανοί για να πιάσει τα περάσματα. Οι Αλβανοί, που κατά πάσαν πιθανότητα οι Έλληνες τους πήραν για συμπολεμιστές τους, πέρασαν τα στενά εντελώς ανενόχλητοι». (Ντέικιν, σ. 129) Το μείζον των επαναστατών δεν οπλοφορεί (τον πρώτο καιρό), δεν έχει ιδέα από όπλα, το είδος της ζωής που βίωνε, αντίθετα με τους «βασιλείς των ορέων»**, δεν το καθιστά ούτε αξιόμαχο, ούτε βέβαια και βετεράνο του ανταρτοπόλεμου (κλεφτοπόλεμου), οι πρώην κλέφτες είχαν το πλεονέκτημα του πρότερου βίου: «Αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς ζωῆς ὁποὺ ἐκάμναμε μᾶς βοήθησε πολὺ εἰς τὴν ἐπανάσταση, διότι ἠξεύραμεν τὰ κατατόπια, τοὺς δρόμους, τὰς θέσεις, τοὺς ἀνθρώπους. Ἐσυνηθίσαμεν νὰ καταφρονοῦμεν τοὺς Τούρκους, νὰ ὑποφέρομεν τὴν πείναν, τὴν δίψαν, τὴν κακοπάθειαν, τὴν λέρα, καὶ καθεξῆς». (Διήγ.) Στο ξεκίνημά τους οι περί ων ο λόγος επαναστάτες ήσαν (στη συντριπτική πλειονότητά τους) παντελώς απόλεμοι και τοπικιστές, δεν τους ένοιαζε παρά μόνο η απελευθέρωση του χωριού τους: «Αὐτὸς ἦτο ὁ πρῶτος πόλεμος ὅπου ἐσυνάχθησαν τόσοι πολλοὶ Ἕλληνες στρατιῶται. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς ἦσαν χωρὶς ἅρματα καὶ ἄλλοι εἶχαν μαχαίρας, ἄλλοι σουβλιὰ καὶ αἱ σημαῖαι τῶν περισσοτέρων ἦσαν οἱ τσεμπέρες τῶν γυναικῶν των. Ἐρωτοῦσαν οἱ ἁπλοὶ Ἕλληνες τότε ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, διατί ἐμαζώχθημεν ἐδῶ καὶ τί θὰ κάνωμεν; Οἱ δὲ καπεταναῖοι τοὺς ἔλεγαν ὅτι ἐμαζώχθημεν νὰ σκοτώσουμε τοὺς Τούρκους διὰ νὰ ἐλευθερωθῶμεν. Ἔλειπεν ἀπὸ τὸ στρατόπεδον ἡ πειθαρχία, διότι ὅλοι οἱ χωρικοὶ ὅσοι ἐσυνάχθησαν δὲν εἶχον πλέον τὸν Τοῦρκον τὸν ἀφέντη των εἰς στὸ κεφάλι των. Κάθε χωρίον εἶχε δικόν του καπετάνιο καὶ δὲν παρεχώρει εἰς κανέναν ἄλλον τὴν ἀρχηγία. Οὔτε οἱ γείτονές των ἀκολούθον ἄλλον τινά. Τότε ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἦσαν ὁμάδες συγγενικαί». (Φωτάκος)

Κατά τον «στρατηγό» Μακρυγιάννη, τινές των επαναστατών δεν νοιάζονταν παρά μόνο για την τσέπη και το συμφέρον τους, για το πώς θα κάνουν την τύχη τους (και δεν εννοούσε τους ανώνυμους πλιατσικολόγους χωριάτες): «Ἐμεῖς ἐνθουσιασμένοι σὰν τὸν Λεωνίδα μὲ τοὺς Πέρσας, θέλαμεν τὴν λευτεριά μας ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς μας, τοὺς συναγωνιστάς μας. Ἀπὸ ποιούς; Ἀπὸ τὸν Νικήτα τὸν Τουρκοφάγο –κ’ ἔγινε λευτεροφάγος, ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνη, τὸν Καλλέργη– ποιός μέτραγε τὶς ἀκαθαρσίες τῆς Εὐρώπης; Αὐτεῖνοι ἦρθαν διὰ τύχη κι’ ὄχι διὰ λευτεριά».

Στα χρόνια του (ει κοσιπεντάχρονου εισέτι) εθνικού ποιητή (μα και εθνικού αρθρογράφου) Κωστή Παλαμά, οι τελευταίοι εναπομείναντες της Επανάστασης του ’21 θα απασχολήσουν για τελευταία φορά την επικαιρότητα: «[…] ἂς μὴ λησμονήσωμεν ὅτι καὶ ὁ παρελθὼν μὴν ἐκήδευσε δύο ἐκ τῶν εὐαρίθμων λειψάνων τῆς Ἐπαναστάσεως, δύο γέροντας στρατηγούς τὸν Ἀντώνιον Γεωργαντᾶν καὶ τὸν Τριαντάφυλλον Λαζαρέτον, ἐπὶ τῶν τάφων τῶν ὁποίων ὀφείλομεν νὰ καταθέσωμεν τὴν δάφνην τῆς τιμῆς». [Χρονογράφος (ψευδώνυμο Κωστή Παλαμά), εφημ. Εστία, Ιαν. 1884] Και: «Τὸν παρελθόντα μῆνα ἀνεγράψαμεν τὸν θάνατον τοῦ Λαζαρέτου καὶ Γεωργαντᾶ, νῦν ἀναγράφωμεν τὸν τοῦ Ἰακώβου Παξιμάδη μέλους τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας καὶ σπουδαίως μετασχόντος τοῦ μεγάλου Ἀγῶνος καὶ τὸν τοῦ Ἀγγέλου Σταΐκου ταγματάρχου ἀποστράτου ἀπὸ τοῦ 1862, ἀγωνιστοῦ ὁμοίως. Θραύονται ὁλονὲν οἱ δεσμοὶ οἱ ἑνοῦντες ἠμᾶς μετὰ τῆς μεγάλης ἐποχῆς τοῦ ’21 καὶ μετὰ μικρὸν οὐδὲν πλέον θέλει συνδέει ἡμᾶς…». (πρ. π., Φεβ. 1884)

*Κάποιοι, ορισμένοι απ’ αυτούς, ήσαν και στα λόγια και στην πράξη επαναστάτες. Ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος, ο Φωτάκος, ήταν ένας τέτοιος επαναστάτης (σπουδαίος άνθρωπος και αγωνιστής).

**Οι Κάποι και οι μαύροι κλέφτες, οι ληστές.

Η δημοσίευση γίνεται με την παραχώρηση του συγγραφέα. Ευχαριστούμε.