«Η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά.»
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Εκτός από την παροιμία του τίτλου -η οποία μπήκε νωρίς στο στόχαστρο του φεμινιστικού κινήματος- για τις νοικοκυρές λέγονται και τα εξής:
«Οι καλές νοικοκυρές ανάρια μελετούνται.», «Η καλή νοικοκυρά στον ήλιο κοπανίζει και στον άνεμο χτενίζει.», «Κάθε τζάκι που καπνίζει έχει και νοικοκυρά.», «Η καλή νοικοκυρά με το λάδι ανάφτει στιά.», «Η καλή νοικοκυρά στο χωράφι φαίνεται.» «Στιά» είναι η εστία της φωτιάς, το παραδοσιακό τζάκι.
Για τους νοικοκύρηδες λέμε: «Το μάτι του νοικοκύρη κοπρίζει το χωράφι.», «Ο τρελός ο νοικοκύρης ξέρει πλειότερα απ’ όλους.», «Ο νοικοκύρης κουβαλάει με τη βελόνα κι η νοικοκυρά σκορπάει με τον τροβά.», «Βγάλε φωνή του νοικοκύρη ν’ αστοχήσει το δικό του.» και «Δύο άκρες έχει το μπαστούνι (ή το ματσούκι), μια του μουσαφίρη κι άλλη του νοικοκύρη.» Η τελευταία παροιμία σημαίνει ότι συχνά τα πράγματα έρχονται αλλιώς, αντίστροφα, γυρίζουν «καπάκι» – λ.χ. όποιος δέρνει σήμερα μπορεί αύριο να τον σπάσουν στο ξύλο. Άλλωστε, «Όπου δεν φτάνει η φωνή του Θεού, φτάνει η ματσούκα του διαβόλου.» Ματσούκι λέγεται το μεγάλο και χοντρό ξύλινο ραβδί [< παλ. ιταλ. και βεν. mazzoca].
Ο τορβάς, ντορβάς ή τουρβάς ήταν πάνινη σακούλα πολλαπλών χρήσεων, το ταγάρι· η λέξη -πώς το ΄παθε;- είναι τουρκικής προέλευσης (< torba).
Κοινή και η παροιμία «Βαρ’ της γριάς με την καλάμα, της γριάς με τη ματσούκα.» – επειδή οι νέες κοπέλες, ως άπειρες και «λόγω του νεαρού της ηλικίας», καλό είναι να αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη επιείκεια, όποτε πέφτουν σε σφάλματα· οι πολύπειρες ηλικιωμένες γυναίκες ουδεμία δικαιολογία έχουν και πρέπει να τιμωρούνται αυστηρότερα.
«Ήταν νοκοκυραίοι, έγιναν διακονιαραίοι.»
Διακονιάρης είναι ο ζητιάνος, ο επαίτης. Στα Απομνημονεύματά του στρατηγού Μακρυγιάννη διαβάζουμε για τους παλιούς «νοικοκυραίους» αγωνιστές, που έχασαν τα πάντα στον επαναστατικό πόλεμο και ψωμολυσσάγανε στους δρόμους επί Όθωνα:
«Ἀφοῦ θέλησε ὁ Θεὸς νὰ γίνωμε κ᾿ ἐμεῖς ἔθνος, δι᾿ αὐτὸ σκλαβώθηκαν οἱ σημαντικοί της Ρούμελης, σκοτώθηκαν, θυσιάστηκαν, ἦταν νοικοκυραῖοι, ἔγιναν διακοναραῖοι, κι᾿ ἄλλοι διὰ τὴν πατρίδα ἔλειψαν καὶ χάθηκαν ὁλότελα.»
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
