1 Απριλίου 2019 at 10:21

Η ιδιοφυής προσωπικότητα του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας. (Μέρος Α’),

από

        Η ιδιοφυής προσωπικότητα του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας. (Μέρος Α’),

Το Β’ μέρος υπάρχει εδώ: https://eranistis.net/wordpress/

της Ιωάννας Μαλλιότα 

«Ξεκίνησε με πολύ λίγα και έγινε ο μεγαλύτερος βασιλιάς της Ευρώπης». (Διόδωρος Σικελιώτης, 6.1.95)

Λίγο μετά τα μέσα του 4ου αι. π.Χ., στις πόλεις που δεν ήταν σε θέση να διευθετήσουν αποτελεσματικά τις διαφωνίες τους, επιβάλλεται η Μακεδονία, μια περιοχή στο βόρειο άκρο της Ελλάδας που μέχρι εκείνην τη στιγμή ήταν εντελώς περιθωριοποιημένη. Η άνοδός της συνδέεται με τη μορφή του βασιλιά Φιλίππου Β’ (382-336 π.Χ.), μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, που μόνο ο γιος του Αλέξανδρος, κατακτητής του κόσμου, θα καταφέρει να επισκιάσει. Μέσα από μία συνεχή στρατιωτική και διπλωματική δραστηριότητα και μέσα σε μόλις 20 χρόνια, ο Φίλιππος κατόρθωσε να θεμελιώσει μια αυτοκρατορία και να αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρου του ελληνικού κόσμου…

Ο Φίλιππος Β΄ o Μακεδών (382 π.Χ. - 336 π.Χ.) ήταν βασιλιάς του Βασιλείου της Μακεδονίας από το 359 π.Χ. μέχρι τη δολοφονία του το 336 π.Χ.
Ο Φίλιππος Β΄ o Μακεδών (382 π.Χ. – 336 π.Χ.) ήταν βασιλιάς του Βασιλείου της Μακεδονίας από το 359 π.Χ. μέχρι τη δολοφονία του το 336 π.Χ.

Το ιστορικό πλαίσιο πριν από τον Φίλιππο.

Κατά τη διάρκεια της αρχαϊκής και ενός μεγάλου μέρους της κλασικής εποχής η Μακεδονία χωριζόταν σε Άνω και Κάτω. Η Άνω Μακεδονία βρισκόταν στα δυτικά της Κάτω Μακεδονίας, φτάνοντας έως την Ιλλυρία και ουσιαστικά επρόκειτο για μια περιοχή απομακρυσμένων και αυτόνομων κρατιδίων που κατοικούνταν από διάφορες φυλές και όπου ο βασιλιάς ασκούσε περιορισμένη επιρροή. Οι κάτοικοι στην περιοχή αυτή ζούσαν σε χωριά που διοικούνταν από συμβούλια γερόντων (πελιγᾶνες) και ήταν κυρίως νομάδες κτηνοτρόφοι. Η Κάτω Μακεδονία εκτεινόταν μέχρι τον Θερμαϊκό κόλπο και ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της παραθαλάσσια και εύφορη, με νερά που ευνοούσαν την καλλιέργεια αμπελιών, δημητριακών, διάφορων φρούτων και λαχανικών καθώς και την κτηνοτροφία. Ήταν επίσης πλούσια σε ορυκτούς πόρους και εξαιρετική ξυλεία για κατασκευή πλοίων, των οποίων η εκμετάλλευση αποτελούσε βασιλικό μονοπώλιο.

Πρώτη πρωτεύουσα της Μακεδονίας ήταν οι Αιγές (σημερινή Βεργίνα) στους βόρειους πρόποδες της Πιερίας δίπλα στην κοιλάδα του κάτω Αλιάκμονα. Το 399 π.Χ. ο βασιλιάς Αρχέλαος (413-399 π.Χ.) μετέφερε την πρωτεύουσα στην Πέλλα, λίγα χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Αιγών. Συνολικά, υπολογίζεται ότι το μακεδονικό βασίλειο πριν από την ανάρρηση του Φιλίππου στον θρόνο είχε έκταση περίπου 26-28.000 τετραγωνικά χλμ. και πληθυσμό 450.000 κατοίκους.

Τετράδραχμο του Φιλίππου Β´
Τετράδραχμο του Φιλίππου Β´

Όσον αφορά την οικονομία της περιοχής, τα νομισματικά ευρήματα μαρτυρούν πως δεν ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Για παράδειγμα, ο Αλέξανδρος Β’ (369-368 π.Χ.) και ο Περδίκκας Γ’ (365-359 π.Χ.) έκοβαν ως επί το πλείστον χάλκινα νομίσματα, ενώ οι Ιλλυριοί Δάρδανες την ίδια περίοδο έκοβαν αργυρά, οι Θράκες αργυρά και χάλκινα, ενώ το Κοινό των Χαλκιδέων και η Αμφίπολη χρυσά και αργυρά. Αδυναμία παρουσίαζε επίσης και ο μακεδονικός στρατός, καθώς αποτελούνταν από ανεπαρκώς εκπαιδευμένους κληρωτούς αγρότες και κτηνοτρόφους, ανίκανους να αντιμετωπίσουν τις εξωτερικές απειλές, η σοβαρότερη από τις οποίες ήταν οι Ιλλυριοί βόρεια και δυτικά της Άνω Μακεδονίας.

Το Μακεδονικό βασίλειο την εποχή του Φιλίππου Β'
Το Μακεδονικό βασίλειο την εποχή του Φιλίππου Β’

Οι κυριότεροι λόγοι για την αδύναμη κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Μακεδονία, ήταν οι εχθρικές φυλές και δυνάμεις που ζούσαν και εισέβαλλαν στα σύνορά της και η απουσία μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας. Δεδομένου ότι ο εκάστοτε Μακεδόνας βασιλιάς ουσιαστικά δεν εξουσίαζε ολόκληρη τη Μακεδονία και οι ηγεμόνες της Άνω περιοχής ήταν αυτόνομοι, η έλλειψη κρατικής ενότητας και ιδέας εμπόδιζε την αποτελεσματική κεντρική διακυβέρνηση. Απόρροια αυτού ήταν η αναποτελεσματική αντιμετώπιση των εισβολέων και η απουσία της οικονομικής ανάπτυξης του βασιλείου.

Από την κρίση στην άνοδο του Μακεδονικού βασιλείου (399-355 π.Χ.) 

Κατά το α’ μισό του 4ου αι. π.Χ. και καθ’ όσον καιρό οι νότιοι Έλληνες ήταν απασχολημένοι με πολιτειακές αλλαγές, με την πολιτισμική τους εξέλιξη και με την αλληλοεξόντωσή τους, οι Μακεδόνες στον βορρά προσπαθούσαν να σταθεροποιήσουν και να ισχυροποιήσουν το κράτος τους. Κύριο μέλημά τους ήταν η εγκαθίδρυση μιας κεντρικής εξουσίας, κάτι που πραγματοποιήθηκε έπειτα από συνεχείς εσωτερικές διαμάχες διαδοχής στον θρόνο, και η αντιμετώπιση των εισβολέων.

Προτομή του Φιλίππου Β´ στη Γλυπτοθήκη της Καρλσβέργης, Κοπεγχάγη, Δανία
Προτομή του Φιλίππου Β´ στη Γλυπτοθήκη της Καρλσβέργης, Κοπεγχάγη, Δανία

Η ιστορία της ισχυροποίησης των Μακεδόνων ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια του 4ου αι. π.Χ., όταν σκοτώθηκε ο βασιλιάς Αρχέλαος. Μετά τη δολοφονία του Αρχελάου (περ. 413-399), η Μακεδονία μαστιζόταν από τις συγκρούσεις και δολοπλοκίες των διεκδικητών του θρόνου, μέχρι που το 394 π.Χ. ο Αμύντας Β’ κατόρθωσε να γίνει βασιλιάς. Σχεδόν αμέσως, όμως, δολοφονήθηκε και στον θρόνο ανέβηκε ο Αμύντας Γ’ (393-370). Οι Ιλλυριοί, εκμεταλλευόμενοι την αστάθεια αυτή, εισέβαλλαν στις μακεδονικές γαίες από τα βορειοδυτικά και κατάφεραν να φθάσουν μέχρι τον Θερμαϊκό, εκμηδενίζοντας ολοκληρωτικά την αντίσταση του Αμύντα. Λίγα χρόνια αργότερα, με τη βοήθεια των Θεσσαλών ο Αμύντας ανακατέλαβε μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, όμως το 383 οι Ιλλυριοί επιτέθηκαν και υπέταξαν το βασίλειο για ακόμη μία φορά. Έπειτα από συγκρούσεις, ο Μακεδόνας βασιλιάς κατάφερε να ξανακερδίσει τη γη και έκτοτε προσπαθούσε να διατηρήσει το βασίλειό του ερχόμενος σε συμφωνίες με το Κοινό των Χαλκιδέων στην Α. Μακεδονία, την Αθήνα, τη Σπάρτη και τη Θήβα. Ο Αμύντας πέθανε από φυσικό θάνατο το 370 π.Χ. και παρ’ όλες τις προσπάθειές του, άφησε ουσιαστικά το μακεδονικό βασίλειο περισσότερο ανίσχυρο απ’ ό,τι το παρέλαβε.

Νόμισμα τύπου Φιλίππειου στατήρα, 323-317 π.Χ., απεικονίζεται ο Απόλλωνας με τα χαρακτηριστικά του Αλεξάνδρου
Νόμισμα τύπου Φιλίππειου στατήρα, 323-317 π.Χ., απεικονίζεται ο Απόλλωνας με τα χαρακτηριστικά του Αλεξάνδρου

Ο θάνατος του βασιλιά έφερε και πάλι στο προσκήνιο διάφορους διεκδικητές του θρόνου και ο Αλέξανδρος Β’ (περ. 369-365) ήταν αυτός που εν τέλει κατάφερε να επικρατήσει. Η γρήγορη δολοφονία του νέου βασιλιά ανέβασε στον μακεδονικό θρόνο τον Περδίκκα Γ’ (περ. 365-359), ο οποίος κυβέρνησε με σχετική σταθερότητα το βασίλειο. Ταυτόχρονα με τις εσωτερικές διαμάχες, οι Ιλλυριοί ξεκίνησαν τις εισβολές από τα βορειοδυτικά και το 359 π.Χ. ανάγκασαν τον Περδίκκα να εκστρατεύσει εναντίον τους. Ο Μακεδόνας βασιλιάς σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης μαζί με παραπάνω από 4.000 στρατιώτες του.

«Οι Μακεδόνες έχασαν πάνω από 4.000 άνδρες, και όσοι απέμειναν, χτυπημένοι από τον πανικό τους, φοβόντουσαν υπερβολικά τον ιλλυρικό στρατό και δεν είχαν καμία διάθεση να συνεχίσουν τον πόλεμο». (Διόδωρος Σικελιώτης 16.3.3.)

Η ήττα και ο θάνατος του Περδίκκα σήμανε την αποκορύφωση της κρίσης· ένα μεγάλο μέρος της Άνω Μακεδονίας περιήλθε στους Ιλλυριούς, οι Παίονες εισέβαλλαν στη χώρα, ενώ τρεις ανταπαιτητές του θρόνου διεκδικούσαν την εξουσία. Σε αυτήν την εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο και έπειτα από δεκαετίες συνεχών συγκρούσεων, τη διακυβέρνηση του βασιλείου ανέλαβε ως Επίτροπος του ανήλικου διαδόχου, Αμύντα, ο 22χρονος Φίλιππος, γιος του Αμύντα Γ΄.

Δεν έσωσε μόνο τη Μακεδονία από τη διάλυση που την απειλούσε, αλλά μπόρεσε να αλλάξει ριζικά την πορεία της ιστορίας της, όπως και την πορεία ολόκληρης της ελληνικής ιστορίας. Μέσα στα 23 χρόνια της βασιλείας του κατάφερε να μετατρέψει τη Μακεδονία σε ένα ισχυρότατο κράτος, διπλασιάζοντας τα σύνορα και τον πληθυσμό της και καθιστώντας την σε ένα από τα δύο ισχυρότερα κράτη του τότε γνωστού κόσμου.

Όντας ο θεμελιωτής της μακεδονικής αυτοκρατορίας και ο απόλυτος κυρίαρχος όλου του ελληνικού κόσμου, προετοίμασε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το μεγάλο εγχείρημα που θα έκανε αθάνατη τη μορφή του γιου του, Αλέξανδρου…

«Η Ευρώπη δεν γέννησε ποτέ ξανά άνδρα σαν τον Φίλιππο, γιο του Αμύντα». (Θεόπομπος, απ. 23).

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

François Lefèvre, Ιστορία του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου

Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

Θουκυδίδου, Ιστορίαι

Ηροδότου, Ιστορίαι

Στράβων, Γεωγραφικά

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: https://el.wikipedia.org/wiki/

               *Η Ιωάννα Μαλλιότα είναι φοιτήτρια στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.

(Εμφανιστηκε 2,362 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.