3 Απριλίου 2013 at 12:13

Οι γιοί των αετών

από

Οι γιοί των αετών

Γράφει ο Μανόλης Πλούσος

Η πρώιμη ιστορία των Αλβανών χάνεται στην ομίχλη της ιστορίας και στη μίξη εθνών, λαών και γλωσσών που συντελείται ασταμάτητα στο χώρο της βαλκανικής. Ως τον 11ο μ.Χ. αιώνα δε σώζεται καμία πηγή που να αναφέρεται στους Αλβανούς. Κατά πάσα πιθανότητα έλκουν την καταγωγή τους από τους αρχαίους Ιλλυριούς που κατοικούσαν από τα αρχαία χρόνια στην περιοχή της σημερινής Αλβανίας. Στο συμπέρασμα αυτό οδηγούμαστε αποκλειστικά από αρχαιολογικές ανασκαφές που αποκαλύπτουν ένα υλικό πολιτισμό με ρωμαϊκά και βυζαντινά στοιχεία. Η γλώσσα των Ιλλυριών μας είναι σχεδόν άγνωστη αλλά γνωρίζουμε ότι η αλβανική ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και δεν κατάγεται από τις σλαβικές, λατινικές ή τουρκικές. Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη για προέλευση της αλβανικής από την ιλλυρική γλώσσα (αυτοχθονισμός). Το όνομα «Αλβανός» σχετίζεται με το Αλβανόν όρος κοντά στο Λάτιο, περιοχή όπου είχαν εγκατασταθεί ιλλυρικοί πληθυσμοί κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους . Δεν πρέπει οι γείτονες μας να συγχέονται με την Αλβανία του Καυκάσου, που ήταν γνωστή στους αρχαίους γεωγράφους ( Στράβων) και ιστορικούς (Πλούταρχος), και αποτελούνταν από ένα κράμα αυτοχθόνων φυλών που μιλούσαν μια γλώσσα κοντά στη διάλεκτο του Νταγκεστάν. Οι σημερινοί βαλκάνιοι Αλβανοί  πάντως ονομάζονται Shqiptar (γιοι των αετών) και η χώρα τους Shqiperia.

Γεώργιος Καστριώτης
Γεώργιος Καστριώτης

Οι πρώτη μαρτυρία για το λαό αυτό είναι του 1080 από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη και στα 1143 αναφέρονται στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής. Αναφέρονται ως «Αρβανίται» και η χώρα τους ως «Άρβανον» ή «Άρβανα».  Παραπλήσια ο Γεώργιος Ακροπολίτης τους  ονομάζει «Αλβανίται».Οι περισσότερες μαρτυρίες σχετικά με αυτόν το λαό έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι από τον 11ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και 15ο μ.Χ. αιώνα μπαίνουν σε μια διαδικασία μετακινήσεων στη βαλκανική και εγκαθίστανται, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε δια της βίας, σε πολλές, παράλιες κυρίως, περιοχές της σημερινής Ελλάδας. Από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία ως την Αττικοβοιωτία και την Πελοπόννησο . Σε πολλές περιοχές ακόμη και σήμερα σώζονται τοπωνύμια αλβανικής προέλευσης που ξέφυγαν από την αλλαγή τοπωνυμίων του 1923, ως αποτέλεσμα του ερχομού των ελλήνων προσφύγων της Μικράς Ασίας και της προσπάθειας εξελληνισμού κάθε τι που παρέπεμπε σε ένα πολυφυλετικό και πολυγλωσσικό παρελθόν. Οι λόγοι που οδήγησαν αυτές τις φυλές στην μετακίνηση ίσως σχετίζονται με την σταδιακή φεουδαρχοποίηση της περιοχής μετά την αποδυνάμωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και την επακόλουθη αναταραχή από τους συνεχείς πολέμους ανάμεσα στα δεσποτάτα που κάλυπταν το κενό εξουσίας. Οι Αλβανοί προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε πλήθος ηγεμονίσκων της περιοχής και αμείβονταν με τίτλους και γη. Έτσι άρχισε σταδιακά να διαμορφώνεται μια αλβανική αριστοκρατία επικεφαλής σε διάφορες περιοχές (archondie) η οποία όμως εξουσιαστικά απομακρυνόταν από το παραδοσιακό πατριαρχικό μοντέλο της φατρίας που ήταν συνηθισμένοι οι Αλβανοί. Ειδικά σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές ο κοινοτικός βίος ανθούσε ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι κοινότητες αυτές δεν αναγνώριζαν καμία εξουσία και επιδίδονταν επιτυχώς στη ληστεία, πράγμα που βελτίωνε τις μαχητικές τους ικανότητες σε τέτοιο βαθμό που οι Ενετοί τους θεωρούσαν εξαιρετικούς μισθοφόρους (stradioti).

Στα 1190 οι Αλβανοί καταφέρνουν να ιδρύσουν και την πρώτη ηγεμονία τους, της Κρόιας, που θα διατηρηθεί ως το 1216. Η περιοχή της σημερινής Αλβανίας θα αποτελέσει το μήλον της έριδος ανάμεσα στο δεσποτάτο της Ηπείρου και της αυτοκρατορίας της Νίκαιας για να καταλήξει στον …Κάρολο τον Ανδεγαυικό (Charles d’ Anjou) το 1266! Ο ίδιος ανακηρύχτηκε «rex Albaniae» και ίδρυσε στα 1272 το βασίλειο της Αλβανίας. Δείχνοντας όμως υπερβολική συμπάθεια προς Γάλλους και Ιταλούς, στους οποίους μοίρασε τα «φιλέτα» των εδαφών, εξαγρίωσε τους ντόπιους και η αντίθεση ανάμεσα σε δυτικούς δυνάστες και γηγενείς οξύνθηκε με αποτέλεσμα οι Αλβανοί να συμπράξουν με Βυζαντινούς σε επιχειρήσεις ενάντια στον Κάρολο. Την κατάσταση εκμεταλλεύεται ο κραταιός στα 1343 Στέφανος Δουσάν της Σερβίας που κατακτά την περιοχή και την κρατά ως το θάνατο του στα 1355. Την ξένη κυριαρχία αντικατέστησαν μικρές ηγεμονίες όπως του Κάρολου Τόπια στα 1359 που εξουσίαζε μια περιοχή κοντά στα σημερινά Τίρανα. Πολλοί τον αποκαλούσαν  «princeps Albaniae». Στα βόρεια συναντούμε την οικογένεια Μπάλσα να έχει επεκτείνει την εξουσία της ως το Μαυροβούνιο ,ενώ η ίδια οικογένεια μέσα από επιγαμίες επέβαλε την εξουσία της προς τον Αυλώνα.  Να σημειωθεί ότι οι Τόπια ήταν ορθόδοξοι και οι Μπάλσα από το 1369 είχαν προσχωρήσει στον καθολικισμό και ενισχύονταν από τους Βενετούς. Η σταθερή στρατηγική που εφάρμοσαν στο Αιγαίο οι Ενετοί ακολουθείται  και στην περίπτωση των Αλβανών. Προσεταιρισμός ντόπιων ηγεμονίσκων και προσάρτηση τους στο καθολικό άρμα για ευκολότερο έλεγχο. Πάντως στην καθοριστική αναμέτρηση ανάμεσα στους Τόπια και τους Μπάλσα στα 1385 νικητής αναδείχτηκε ο Τόπιας με τη συνδρομή Τούρκων οι οποίοι μετά τη νίκη αποχώρησαν αφού πρώτα λεηλάτησαν τη χώρα…

Αγαλματίδιο Αλβανού πολεμιστή του 18ου αιώνα
Αγαλματίδιο Αλβανού πολεμιστή του 18ου αιώνα

Ο 14ος αιώνας χαρακτηρίζεται από πλήθος εξεγέρσεων που στρέφονται ενάντια στους ξένους κυρίαρχους και στους Αλβανούς φεουδάρχες. Την περίοδο αυτή παρατηρείται ομαδική έξοδος αλβανικών ορεινών πληθυσμών. Μια προς βορρά ως τη Ραγούζα και τον Δούναβη και η άλλη προς νότο μέχρι την Πελοπόννησο. Στα 1358 βρίσκουμε Χιμαριώτες στην Ήπειρο και στα Ιωάννινα, σύμφωνα με το Χρονικό των Τόκκων. Ένα σημαντικό αλβανικό δεσποτάτο την ίδια περίοδο ιδρύεται στην περιοχή την νότιας Ηπείρου και της Αιτωλοακαρνανίας από δύο ισχυρές αλβανικές οικογένειες, των Λιόσηδων στο τμήμα προς τον Αμβρακικό και των Μπούηδων με έδρα τη Ναύπακτο. Τέτοια ήταν η ισχύς του κρατιδίου που στα 1378-85 ο Γκίνης Σπάτας κατέλαβε τη Λευκάδα και κατέσφαξε την ντόπια αριστοκρατία.  Στα 1403 μάλιστα ο Μαυρίκης Μπούας Σγουρός κατέλαβε και τα Ιωάννινα. Με την παράδοση της Ναυπάκτου στους Ενετούς ο Παύλος Μπούας Σπάτας εγκαταλείπει τη Ναύπακτο με 10.000 Μπούηδες και εγκαθίσταται στα  1407 στην Πελοπόννησο. Η κυριαρχία των Αλβανών στην Ήπειρο τεκμηριώνεται και από μαρτυρίες του Γρηγορά και του Χαλκοκονδύλη που τονίζουν ότι αν κάποιος ήθελε να ελέγξει την Ήπειρο και την Ακαρνανία έπρεπε πλέον να λαμβάνει υπόψη και τους Αλβανούς αφού σε αυτές τις περιοχές είχε συντελεστεί μια φυλετική μεταβολή υπέρ τους.

Στη Θεσσαλία εμφανίζονται να εγκαθίστανται περι τα 1318 στην περιοχή Φανάρι της Καρδίτσας 12.000 Μαλακασαίοι, Μπούηδες και Μεσσαρίτες που επιδίδονται σε πλιάτσικο στη πεδινή Θεσσαλία.. Ο Marino Sanudo Torsello σε έξι γράμματα του επισημαίνει την παρουσία Αλβανών στη Θεσσαλία γύρω στα 1315. Ο Καντακουζηνός αναφέρει και την περίπτωση κάποιου ευγενούς ονόματι Συριωάννη που στα 1315 κατέφυγε ανάμεσα « εις Αλβανούς, οι περί Θετταλίαν οικούσιν, αυτόνομοι νομάδες», για να ξεφύγει από τον Ανδρόνικο Β΄. Ο ίδιος αναφέρει πως ο κύριος της περιοχής ,ο Ιωάννης της Θεσσαλίας, στα 1342 είχε στρατό ως επί το πλείστον αποτελούμενο από Αλβανούς. Οι φοβεροί και τρομεροί Καταλανοί της « Καταλανικής Εταιρείας» προκειμένου να καλύψουν τις απώλειες τους πλήρωναν Αλβανούς μισθοφόρους υπό τη διοίκηση των αρχηγών των φατριών τους, όπως έγινε στα 1350 με λεηλασίες σε βενετικές κτήσεις στη Θεσσαλία.

Με την ιδιότητα των μισθοφόρων οι Αλβανοί εξαπλώνονται και προς Βοιωτία και Αττική. Συγκεκριμένα στην κοιλάδα του Σπερχειού συναντούμε τον κόμη de Mitra στα 1381  περιτριγυρισμένο από σημαντικό αριθμό Αλβανών. Ειδικά στην Αττικοβοιωτία τόσο οι Καταλανοί όσο και Έλληνες δεσπότες τους προσκαλούν για εγκατάσταση ώστε να αντιμετωπιστεί η ολιγανθρωπία που μάστιζε πολλές περιοχές. Ο ιστορικός Δούκας σημειώνει ότι στα 1420 οι Αλβανοί αποτελούν «μυριάριθμον γένος» στις περιοχές αυτές. Ακόμη και σήμερα μια πληθώρα τοπωνυμίων στην περιοχή ανάμεσα στον Κορινθιακό και τον Ευβοϊκό μαρτυρούν τις εγκαταστάσεις αυτές, όπως Βίλια, Λουτούφι, Μπράτσι (Τανάγρα), Νταριμάρη (Δάφνη), Τραγάνα κ.λπ. Στην Αττική ο Ραμόν ντε Βιλανόβα, Ισπανός γενικός επίτροπος, εγκατέστησε στα 1383 Αλβανούς στα χωριά Λιόσια, Καματερό και Χασιά. Για τους πολυπληθείς Αλβανούς των Μεσογείων ο Κ. Μπίρης εκτιμά ότι εγκαταστάθηκαν εκεί από τους Ατζαγιόλη στα 1418 και συγκεκριμένα στα χωριά Σπάτα, Λούτσα, Λιόπεσι (Παιανία), Κορωπί, Μαρκόπουλο, Βάρη, Κερατέα κ.λπ.

Αρχηγός της φυλής των Σκρέλι (Skreli) 1906
Αρχηγός της φυλής των Σκρέλι (Skreli) 1906

Στην Πελοπόννησο ο Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος εγκαινιάζει μια πολιτική πληθυσμιακής ανασυγκρότησης στηριζόμενος στο αλβανικό στοιχείο. Στα 1407 10.000 Αλβανοί εγκαθίστανται στην Πελοπόννησο σε γαίες που είχαν μείνει ακαλλιέργητες. Άλλοι μετά την τουρκική επέκταση στην Αλβανία πέρασαν στα 1417 από τη  Ναύπακτο στην Αχαΐα και από τις αρχές του 15ου αιώνα μ.Χ. αντιπροσώπευαν μια υπολογίσιμη δύναμη, τόσο που ο τελευταίος ηγεμόνας της Αχαΐας Centurione Zaccaria τους χρησιμοποιούσε στο στρατό του. Όπως και στην Ήπειρο γίνονται απαραίτητοι σε όσους θέλουν να καθιερωθούν στρατιωτικά. Έχουν δε τέτοιες δυνατότητες που ξεσηκώνονται και ενάντια στους Τούρκους στα 1423. Ο Τουρχάν πασάς που τους κατέσφαξε έστησε και ένα λόφο από τα κρανία τους, που σύμφωνα με τον Χαλκοκονδύλη αριθμούσαν περι τα 800…Στα 1454 μάλιστα σε αντιβυζαντινή επανάσταση κινητοποιήθηκαν 30.000 Αλβανοί στρατιώτες οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν από συνδυασμένες επιχειρήσεις Ελλήνων πιστών στο Μυστρά και τον Τουρχάν.

Για το υπόλοιπο της ιστορίας τα φύλα αυτά σταδιακά εξελληνίζονται με τη συνεισφορά και της θρησκείας, αφού οι Αρβανίτες που κινήθηκαν προς νότο ήταν ως επί το πλείστον ορθόδοξοι ή κατέληξαν ορθόδοξοι, ενώ η γλώσσα τους ήταν μόνο προφορική. Εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τη συγκολλητική ουσία των γηγενών με τους νεοφερμένους. Η Οθωμανική κατάκτηση λείανε ακόμη περισσότερο τις διαφορές ανάμεσα στους Έλληνες και τους Αλβανούς και μάλιστα σε τέτοιο σημείο που η αλβανική εθνική  φορεσιά ,η φουστανέλα, να αποτελεί το κατεξοχήν ένδυμα των Ελλήνων… Άλλωστε και οι ίδιοι οι Οθωμανοί υποβοήθησαν αυτήν τη μίξη Ελλήνων και Αλβανών χριστιανών αναγνωρίζοντας στα millet της αυτοκρατορίας τους αμιγώς θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ό, τι αφορούσε τους Έλληνες χριστιανούς αφορούσε όλους τους χριστιανούς. Έτσι θα δούμε την Ελληνοαλβανική σύμπραξη στα χρόνια του 1821, μέσα από αντιπαραθέσεις και συμβιβασμούς, να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο για την απελευθέρωση. Η συμβίωση αιώνων οδήγησε τους Έλληνες και τους Αλβανούς σε μια κοινή ζωή, όπου συμφωνούσαν στα ουσιώδη, και μια συνειδητή από ένα σημείο και μετά πολιτιστική συγγένεια.

Διαβάστε επίσης: «Οι Αλβανοί» της Μιράντα Βίκερς.

                             «Οι λαοί των Βαλκανίων» του Βασίλη Ραφαηλίδη.

                             «Οι Αλβανοί στην Ελλάδα (13ος-15ος αι.) του Alain Ducellier.

 

(Εμφανιστηκε 10,316 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

88 Σχόλια

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.