«Κότα πίτα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη.»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Ιούλιος ή Ιούλης είναι ο έβδομος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του έτους και ονομάζονταν «Εκατομβαιών» διάρκειας 30 ημερών που αντιστοιχεί με το χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου έως τις 23 Ιουλίου. Είναι ο ενδέκατος μήνας κατά το Εκκλησιαστικό ημερολόγιο, που αρχίζει τον Σεπτέμβριο, και ο πέμπτος κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, γι’ αυτό αρχικά στα Λατινικά ονομάζονταν «Quintilis». Αργότερα, όμως, ο Αύγουστος Καίσαρας για να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα του έδωσε το όνομα Ιούλιος.

Στη γλώσσα του λαού ο Ιούλιος λέγεται και «Αλωνάρης» ή «Αλωνιστής», επειδή αυτόν τον μήνα γίνεται το αλώνισμα των δημητριακών. Άλλα ονόματα του Ιουλίου είναι και τα επόμενα: Αλωνιστής, Αλωνίτης, Αλωνιάτης, Αλωνευτής, Χαλαζάρης, Δευτερόλης, Δευτερογιούλης, Αηλιάς ή Αηλιάτης, Φουσκομηνάς, Χασκομηνάς, Γυαλιστής ή Γυαλινός, Αηκερατίτης και Χορτοκόπος. Η παροιμία του τίτλου λέγεται και αλλιώς: «Κότα πίτα το Γενάρη, κόκορα τον Αλωνάρη.» και «Όρνιθα το Γενάρη, κέφαλος τον Αλωνάρη.»

Άλλες παροιμίες είναι οι εξής: «Αλωνάρης τ᾿ αλωνίζει κι Αύγουστος τα ξεχωρίζει.», «Χιόνι μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.», «Αλωνάρη με τ᾿ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.», «Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.», «Ό,τι έφτιασε ο Φλεβάρης έχει ο Αλωνάρης.», «Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει.», «Χιόνι πέφτει το Γενάρη, χρυσάφι τ’ Αλωνάρη.», «Φάε βετούλι τον Γενάρη και γίδα τον Αλωνάρη.», «Βάλε κάλτσα το Γενάρη, βγάλτηνε τον Αλωνάρη.», «Τ’ Αλωναριού τα μεσημέρια και του Γεναριού οι νύχτες.»

«Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει.», «Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη.», «Κάλλιο λόγια στο χωράφι, παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ’ αλώνι.», «Ο Θεριστής θερίζει, ο Αλωνάρης αλωνίζει κι ο Αύγουστος ξεχωρίζει.», «Που μοχθεί το χειμώνα χαίρεται τον Αλωνάρη.», «Τ’ Αλωναριού τα κάματα (δυνατή ζέστη), τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια (ζεστός δυνατός ανατολικός άνεμος).», «Τον Αλωνάρη δούλευε καλό χειμώνα να έχεις.», «Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει.», «Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη.»

Για το αλώνι και το αλώνισμα βρίσκουμε και τα επόμενα: «Κάλλιο σιασμός [= ομόνοια] στον αύλακα και μη μαλιά [= μαλώματα] στ’ αλώνι.», «Κάλλιο τ’ αλώνι σου μικρό και νάν’ μοναχικό σου.», «Του ήλιου αλώνι  άνεμος, του φεγγαριού βροχίτσα.», «Αγέννητο ζευγάρι, μαύρο αλώνι.», «Να ‘μουν γέρος το χειμώνα και μικρό παιδί στ’ αλώνια.»,  «Αγέννητο ζευγάρι, μαύρο αλώνι.», «Στ’ αλώνι του ούτε βρέχει, ούτε χιονίζει.» [= είναι αμέριμνος, αδιάφορος για ό,τι συμβαίνει, ουδόλως ενοχλείται· ανάλογο με το «Ου φροντίς Ιπποκλείδη.»] «Τ’ αλώνι θέλει δώδεκα κι ο θέρος όσοι λάχουν.» «Μικρό μικρό τ’ αλώνι σου, νάναι μοναχικό σου.», «Βόδι να μην αλώνιζε, κόρη να μην εγέννα και νιος να μην εθέριζε, ποτέ του δεν εγέρνα.», «Άλλοι σπέρνουν και θερίζουν και άλλοι πάνε κι αλωνίζουν.», «Μόχτος, ίδρως στο χωράφι, καλοτράγουδο στ’ αλώνι.», που σημαίνει ότι αυτός που εργάζεται σκληρά θ’ απολαύσει τους καρπούς των κόπων του. 

Τέλος, ο επαναστάτης στρατηγός Μακρυγιάννης καταγράφει την κοινή -και οδυνηρώς επίκαιρη- έκφραση «Ηύραν αλώνι ν’ αλωνίσουν.»: «Οἱ Ἀντιβασιλεῖς μας τήραγαν κι᾿ αὐτεῖνοι νὰ πάρουν κάνα λεπτό, ὅτι εἰς τὴν Ἑλλάδα ἧβραν ἁλώνι ν᾿ ἁλωνίσουν. Πιάσαν φατρίες μὲ τοὺς δικούς μας.»

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.

Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/

Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ